Umowa zlecenie – na czym polega? Składki, urlop, wypowiedzenie

Umowa zlecenie to jedna z najpopularniejszych umów cywilnoprawnych. Jest drugą – zaraz po umowie o pracę – najczęściej stosowaną formą zatrudnienia. Zawarcie umowy zlecenia wiąże się z obowiązkiem naliczania i odprowadzania składek przez przedsiębiorcę. Jakie zasady opodatkowania obowiązują w przypadku umowy zlecenia? Jakie prawa ma zleceniobiorca, a jakich obowiązków musi dopełnić zleceniodawca? Poniżej znajdziesz wszystkie przydatne informacje na temat umowy zlecenia. Poznaj swoje prawa i obowiązki jako zleceniobiorca oraz zleceniodawca!

Umowa zlecenie – co to?

Umowa zlecenie to umowa cywilnoprawna, która jest jedną z popularniejszych w Polsce form zatrudnienia. W jej przypadku zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego, a nie Kodeksu pracy. Jej istotą jest zobowiązanie się zleceniobiorcy do wykonania określonej czynności na rzecz zleceniodawcy. Z uwagi na fakt, że osoba przyjmująca zlecenie nie jest pracownikiem zleceniodawcy, nie dotyczą jej przepisy prawa pracy – w związku z czym charakter współpracy między stronami wynika z treści zawartej umowy. Co jednak najistotniejsze, w przypadku umowy zlecenia najważniejszy jest sam fakt wykonywania pracy na rzecz zleceniodawcy, natomiast nie ma tutaj znaczenia rezultat podejmowanych działań (jak jest w przypadku umowy o dzieło). Wykonawca umowy musi jednak zobowiązać się do zachowania najwyższej staranności w wypełnianiu zlecenia. 

Umowa zlecenie charakteryzuje się znacznie większą elastycznością niż klasyczne umowy o pracę. Jej strony mogą kształtować stosunek współpracy według własnych potrzeb i oczekiwań. Warto jednak mieć na uwadze, że ten rodzaj kontraktu nie zapewnia zleceniobiorcy praw, jakie przysługiwałyby mu w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. 

Czytaj także: Szukanie nowej pracy – który miesiąc jest najbardziej odpowiedni?

Umowa zlecenie – koszty uzyskania przychodu

Kosztami uzyskania przychodu są wydatki poniesione w celu utrzymania przychodu. W przypadku umowy zlecenia, ustawowe koszty wynoszą 20 proc. przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika ze środków podatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne. 

Umowa zlecenie a ZUS

Przedsiębiorca, decydując się na zatrudnienie wykonawcy na podstawie umowy zlecenia, musi pamiętać, że w świetle obowiązujących przepisów jest on zobowiązany do zgłoszenia go do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odprowadzania z tego tytułu niezbędnych składek. Przedsiębiorca ma obowiązek zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczenia społecznego w ciągu 7 dni od momentu rozpoczęcia umowy zlecenia. 

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe wyrażone są w procentach i wynoszą: 

• na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy,

• na ubezpieczenia rentowe – 8,00% podstawy,

• na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy,

• na ubezpieczenie wypadkowe – stopa procentowa jest zróżnicowana i zależy od liczby osób ubezpieczonych oraz branży, w której działa firma.

Osoby nieposiadające prawa do ulg opłacają składki na ubezpieczenie społeczne nie niższe niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W przypadkach, gdy zawarta została umowa zlecenie 2023, minimalna podstawa, od której liczy się składki, wynosi 4161 zł.

W przypadku umowy zlecenia wszystkie ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe są obligatoryjne, natomiast jedynie ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, a o przystąpieniu do niego decyduje sam zleceniobiorca. Należy jednak zaznaczyć, że przystąpienie zleceniobiorcy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego – szczególnie w przypadku, gdy praca na podstawie zlecenia jest jego jedynym źródłem dochodu – jest warte rozważenia, ponieważ ubezpieczenie to uprawnia go w przypadku niezdolności do pracy do takich świadczeń, jak chociażby zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński czy opiekuńczy. 

Z obowiązku odprowadzania składek społecznych za zleceniobiorcę przedsiębiorca zwolniony jest w przypadku, gdy zatrudniony posiada inne tytuły do ubezpieczenia, a ich kwota jest równa lub wyższa niż minimalna krajowa. Wówczas obowiązkiem przedsiębiorcy jest odprowadzanie jedynie składki zdrowotnej. W sytuacji, gdy wynagrodzenie będzie niższe od minimalnego, wówczas zleceniobiorca będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym z dwóch tytułów.

• Jakie składki w sytuacji, gdy zawierana zostaje umowa zlecenie przy umowie o pracę? 

Jeśli przedsiębiorca jest związany ze zleceniobiorcą umową o pracę, a dodatkowo zawarta zostanie pomiędzy nimi umowa zlecenia, wówczas zleceniobiorca podlega dokładnie takim samym ubezpieczeniom, jak w przypadku umowy o pracę. Pamiętajmy jednak, że umowa zlecenia musi dotyczyć wówczas innego charakteru pracy. 

Czytaj także: Niedziele handlowe 2024

• Jakie składki na zleceniu dla uczniów i studentów?

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, gdy zawierana zostaje umowa zlecenie do 26. roku życia. W przypadku osób uczących się ich dochody z tytułu zleceń są zwolnione z opodatkowania. 

Umowa zlecenie a urlop

Prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę regulowane są przepisami Kodeksu pracy. Jednym z takich praw jest chociażby pełnopłatny urlop wypoczynkowy, którego wymiar uzależniony jest od stażu pracy danego pracownika. Nieco inaczej jest jednak w przypadku osób świadczących usługi na podstawie umowy zlecenie. W końcu zleceniobiorców prawo pracy nie dotyczy. Czy przysługuje im zatem przywilej, jakim są dni wolne od pracy? 

Co do zasady, osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenie nie mają prawa do urlopu. Warto jednak zaznaczyć, że poszczególne rodzaje umów o pracę i umów cywilnoprawnych rządzą się swoimi prawami, a ponadto umowy zlecenie jest umową gwarantującą dużą dowolność w kształtowaniu jej zapisów. W związku z tym, jeśli strony zadbają o odpowiedni zapis w umowie, zleceniobiorca może liczyć na prawo do urlopu wypoczynkowego.

 Umowa zlecenie a ciąża

Zatrudnienie na podstawie umowy zlecenie – choć daje swobodę w kształtowaniu warunków umowy – jest zdecydowanie mniej korzystne dla pracownika niż umowa o pracę. Różnice w przywilejach, jakie dają konkretne rodzaje umów, wyraźnie odczują między innymi kobiety w ciąży. Z racji tego, że w przypadku zleceń nie mają zastosowania przepisy Kodeksu pracy, ciężarnym nie przysługują żadne uprawnienia wynikające z podpisanej umowy. Co więcej – zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, umowę zlecenie można rozwiązać w każdej chwili. W praktyce oznacza to, że nawet kobieta ciężarna nie jest chroniona i może stracić zatrudnienie. Warto również pamiętać, że w przypadku umowy zlecenia nie przysługuje jej także urlop macierzyński czy rodzicielski. Jedynie w sytuacji, gdy kobieta zdecydowała się na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, może liczyć na zasiłek chorobowy. Ten przysługuje jednak dopiero po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Umowa zlecenie a KRUS

Osoba ubezpieczona w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego może podjąć dodatkowe zatrudnienie, na przykład na podstawie wspomnianej umowy zlecenie. Zleceniodawca, który zawarł z ubezpieczonym w KRUS-ie taką umowę, zobowiązany jest zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego na zasadach obowiązujących zleceniobiorców. Warto jednak zaznaczyć, że wówczas ubezpieczenie w KRUS-ie podlega pewnym ograniczeniom. Konkretniej – wysokość przychodu rolnika z umowy zlecenia nie może przekroczyć kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, które od lipca do grudnia 2023 roku wynosi 3600 zł. 

Załóżmy więc, że ubezpieczony w KRUS-ie podjął dodatkowe zatrudnienie na podstawie umowy zlecenie, z której otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości 4200 zł. W takiej sytuacji, utraci on prawo do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, ponieważ jego miesięczne zarobki przekraczają kwotę minimalnego wynagrodzenia. 

W tym miejscu warto również zaznaczyć, że zleceniodawca nie ma obowiązku informowania KRUS-u o zawarciu z rolnikiem umowy zlecenie. Jest to obowiązek, który leży po stronie osoby ubezpieczonej.

Wypowiedzenie umowy zlecenie

Umowa zlecenie może zostać rozwiązana na dwa sposoby. W pierwszym – wygasa ona w momencie, gdzie wykonany został jej przedmiot, w drugim – może zostać ona rozwiązana zarówno przez zleceniodawcę, jak i zleceniobiorcę poprzez złożenie oświadczenia woli jednej ze stron. Co jednak najistotniejsze – umowa zlecenie może zostać rozwiązana w każdym momencie, a kwestię tę reguluje Kodeks cywilny. 

Warto pamiętać, że umowa zlecenie może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny. W sytuacji, gdy zostanie ona rozwiązana już po rozpoczęciu prac, wówczas zleceniodawca jest zobowiązany zwrócić przyjmującemu zlecenie wszelkie wydatki, jakie ten poczynił w celu wykonania umowy. Natomiast jeśli zleceniodawca wykonuje zlecenie odpłatnie, wówczas zleceniodawca jest zobowiązany rozliczyć się z nim, uiszczając odpowiednią część wynagrodzenia, która będzie odpowiadała wykonanym przez niego dotychczas zadaniom. 

Co ważne – Kodeks cywilny w żaden sposób nie reguluje kwestii czasu trwania umowy zlecenia. Ten zależy tylko i wyłącznie od indywidualnych ustaleń pomiędzy stronami. Warto jednak wiedzieć, że strony umowy mają również prawo ująć w niej zapis dotyczący kwestii okresu wypowiedzenia umowy. W takiej sytuacji, chcąc wypowiedzieć umowę, muszą dostosować się do zapisów w niej zawartych. 

Umowa zlecenie a prawa zleceniobiorcy

Prawo do urlopu wypoczynkowego, prawo do świadczeń czy chociażby dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych – to wszystko prawa, jakie nabywa pracownik zatrudniony w ramach umowy o pracę. Ta, daje mu znacznie więcej przywilejów niż umowy cywilnoprawne. Te nie wliczają się chociażby do stażu pracy, na podstawie którego określa się nabycie prawa do emerytury. Zleceniobiorca nie może liczyć także na otrzymanie świadectwa pracy. Umowa zlecenie daje mu natomiast prawo do ubiegania się o wydanie zaświadczenia od zleceniodawcy o wykonywaniu danego zlecenia. Co zatem zyskuje zleceniobiorca, zawierając umowę zlecenie? 

 W przypadku umowy zlecenia warunki współpracy mogą być elastycznie kształtowane. W związku z tym zleceniobiorcy przysługują takie prawa, które zostały ujęte w zawartej umowie oraz te, które wynikają z przepisów Kodeksu cywilnego. Zleceniobiorca nie ma określonych norm czasu pracy, a swoje obowiązki najczęściej może wykonywać w dowolnie wybranym przez siebie miejscu.Niekiedy jednak w umowie może znaleźć się zapis wskazujący miejsce pełnienia obowiązków. Warunkiem jest natomiast, by była to wola uzgodniona przez obie strony umowy, a nie warunek narzucony przez zleceniodawcę. To bardzo istotne, gdyż umowa zlecenie nie może być stosowana zamiennie z umową o pracę, a jedną z charakterystycznych rysów stosunku pracy jest wykonywanie przez pracownika obowiązków we wskazanym miejscu i czasie.

W przypadku umowy odpłatnej, zleceniobiorcy przysługuje również wynagrodzenie za wykonaną pracę. Warto jednak pamiętać, że ta nie musi kończyć się konkretnym efektem. Istotny jest tutaj sam fakt wykonywania zlecenia. 

Czytaj także: Umowa kontraktowa – podstawowe informacje

Umowa zlecenie – wzór 

Przepisy Kodeksu cywilnego nie określają formy, jaką musi mieć umowa zlecenie. Z uwagi na fakt, iż ma tutaj zastosowanie swoboda umów, zlecenie może zostać zawarte zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Pamiętajmy jednak, że umowa zawarta na piśmie jest dla obu stron pewnego rodzaju zabezpieczeniem i będzie dowodem w przypadku dochodzenia ewentualnych roszczeń na drodze sądowej. W świetle prawa, by umowa miała moc wiążącą, powinna zawierać konkretne elementy. Jakie? 

Opcjonalnie w umowie zlecenie można również ująć kwestię ewentualnych zasad rozwiązania umowy czy chociażby przywilejów zleceniobiorcy, takich jak prawo do dni wolnych.