Żłobki i przedszkola przyzakładowe – najlepsze rozwiązanie dla pracujących rodziców?

Z początkiem roku 2024 w Sejmie powstał klubik dziecięcy, zwany przedszkolem posiedzeniowym. Ma być ukłonem w stronę dla posłów, którzy mogą zostawić tam pod profesjonalną opieką swoje pociechy. Tego rodzaju placówki to duże udogodnienie, ponieważ dziś miejsce w żłobku czy przedszkolu jest niczym wygrana na loterii, za którą i tak idą bardzo wysokie opłaty. Konieczność sprawowania pieczy nad maluchem jest z kolei jedną z kluczowych przyczyn bierności zawodowej kobiet. Rozwiązaniem podobnych dylematów mogą być żłobki i przedszkola przyzakładowe, które są jednym z najbardziej pożądanych benefitów pozapłacowych.  

Pracujący rodzic a dzietność w Polsce

Czy łączenie pracy z wychowaniem dziecka kiedyś było znacznie łatwiejsze niż dziś? Można się o to spierać, niemniej bez wątpienia kilkadziesiąt lat temu jednym z czynników ułatwiających pogodzenie obu ról były żłobki i przedszkola przyzakładowe. Te w czasach PRL-u stanowiły normę. Firmowych przedszkoli było więcej niż państwowych. Dziś – choć żłobki i przedszkola stanowią podstawę dziennej opieki nad dziećmi osób pracjących, zdobycie miejsca dla malucha w takim miejscu, szczególnie żłobku lub przedszkolu publicznym, bywa bardzo trudne. Do standardów z USA czy Europy Zachodniej jest nam jeszcze bardzo daleko. 

Z problematyką (zbyt małej liczby) żłobków wiąże się kwestia tzw. bierności zawodowej. Osoby bierne zawodowo to osoby, które nie pracują zarobkowo i nie poszukują aktywnie pracy. U podłoża takiego stanu rzeczy leży kilka czynników. Jednym z nich jest konieczność sprawowania opieki nad dziećmi. Jak wynika z raportu z badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego przeprowadzonego w 2022 roku „Praca a dom. Wyzwania dla rodziców i ich konsekwencje” aż 77 proc. biernych zawodowo kobiet wskazało jako najczęstszą przyczynę braku podejmowania pracy zawodowej właśnie konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku 1-3 lat. Podobne wnioski płyną z raportu „Macierzyństwo a aktywność zawodowa” opracowanego przez Fundacje Rodzic w mieście. Niemal 36 proc. respondentek odpowiedziało, że nie planuje powrotu do pracy zawodowej lub jej rozpoczęcia, ponieważ nie stać ich na opiekunkę. Zapytane o czynniki, które mogłyby wpłynąć na zmianę ich decyzji, wskazały dwie kwestie:

• dostępność opieki nad dzieckiem, do której mam zaufanie – 46,4 proc. 

• dofinansowanie opieki nad dzieckiem – 32,1 proc.

Obawy związane z brakiem dostatecznej opieki socjalnej i jej kosztami w szerokiej skali przyczyniają się do niskiej dzietności w Polsce. Współczynnik dzietności w 2022 roku wyniósł 1,26. Można w przybliżeniu powiedzieć, że statystycznie jedna kobieta w Polsce rodzi jedno dziecko, lub nieco bardziej dokładnie, że na 4 kobiety w Polsce przypada 5 noworodków. Taki wynik nie zapewnia wymienialności pokoleń. Aby ta była możliwa, a społeczeństwa nie ubywało, współczynnik dzietności powinien wynosić 2,1-2,2. 

Wobec powyższego wydaje się, że jednym z warunków zwiększenia aktywności zawodowej – zwłaszcza kobiet – ale i podniesienia współczynnika dzietności, jest wdrożenie rozwiązań, które pozwoliłyby na godzenie aktywności zawodowej z obowiązkami rodzinnymi oraz umożliwiłyby realizowanie jednocześnie obu ról społecznych. Jednym z takich rozwiązań mogłoby być zwiększenie dostępności do różnego rodzaju form instytucjonalnej opieki nad dziećmi. 

Przyzakładowe żłobki i przedszkola – czy to atrakcyjny benefit?

Benefity pozapłacowe są jednym z najskuteczniejszych sposobów przyciągania do firm najlepszych specjalistów, a także motywowania pracowników. W wielu firmach są standardem i stałym elementem gratyfikacji za pracę. Wśród najpopularniejszych dodatków możemy wymienić chociażby bilety do kina czy teatru, bony, karnety sportowe czy – jeden z najbardziej pożądanych – dostęp do prywatnej opieki zdrowotnej. Warto jednak zaznaczyć, że skuteczne systemy benefitowe powinny być dopasowane do potrzeb pracowników. W szczególnej sytuacji znajdują się chociażby rodzice małych dzieci. Pracownicy ci z pewnością docenią takie benefity jak elastyczny czas pracy, możliwość pracy zdalnej czy chociażby możliwość otrzymania dodatkowego płatnego urlopu. Jednym z najbardziej pożądanych, a jednocześnie najmniej popularnych benefitów, jest jednak przyzakładowy żłobek lub firmowe przedszkole. 

Jak dowiedzieć się, czy pracownicy chętnie widzieliby miejsce na dzienną opiekę dla dzieci w miejscu pracy? Wystarczy krótka ankieta np. elektroniczna, w ramach której podwładni mogliby wyrazić swoje zdanie czy zagłosować na jeden z kilku benefitów.

Przedszkola i żłobki przyzakładowe – zalety

Rodzice aktywni zawodowo muszą stawić czoła nie lada wyzwaniu, a mianowicie – połączeniu dwóch ról społecznych. Często trudności w wypełnianiu obowiązków zawodowych i rodzinnych budzą frustrację i prowadzą do wielu stresujących sytuacji. Zagwarantowanie pracownikowi tak pożądanego benefitu, jakim są przyzakładowe żłobki i przedszkola, mogłyby przynieść szereg korzyści dla obu stron – i dla pracującego rodzica, i pracodawcy. 

• Wizerunek firmy

Pracownicy, którzy otrzymują wsparcie od pracodawcy, są bardziej lojalni, przywiązani do firmy. Z kolei pracodawcy, którzy angażują się w politykę prorodzinną i wspierają swoich pracowników w godzeniu życia prywatnego z życiem zawodowym, zyskują na wizerunku. Otworzenie przyzakładowego przedszkola czy żłobka podnosi prestiż i buduję markę firmy, która jawi się na rynku jako przedsiębiorstwo nowoczesne, dbające o pracowników i tworzące przyjazne środowiska pracy.

• Motywacja dla pracowników

Przyzakładowe przedszkole jest jednym z czynników, które mogą związać pracownika z firmą na długie lata. Pracownicy korzystający z tego rodzaju udogodnień tworzą grupę najmniej rotującą w firmach. Co więcej – spokój, jaki gwarantuje firmowe przedszkole, może znacznie przełożyć się na zaangażowanie i motywację pracownika, a w efekcie pozytywnie wpływając na jakość jego pracy. Pracownicy, którzy nie muszą martwić się o opiekę nad dziećmi, są m.in. bardziej skoncentrowani i produktywni.

• Wygoda

Żłobek i przedszkole w miejscu pracy stanowi nieocenione wsparcie dla rodziców w pogodzeniu życia prywatnego i sfery zawodowej. Czas zaoszczędzony na przykład na odwożenie dziecka do placówki położonej na drugim końcu miasta to jednak nie wszystko. Zazwyczaj firmowe żłobki czynne są w godzinach pracy biura, a to oznacza, że rodzic może rozpoczynać i kończyć pracę wraz ze swoim maluchem. Co więcej – ogromną zaletą firmowych placówek opiekuńczych jest sam fakt, że dziecko dostaje gwarancję miejsca. Tymczasem miejsce w żłobku publicznym, czy nawet prywatnym, bywa jak wygrana na loterii. 

• Oszczędność

Firma decydująca się na otworzenie tego rodzaju placówki może ograniczyć koszty, starając się o dofinansowanie z Unii Europejskiej lub gminy. Z kolei dla samego pracownika, miejsce w firmowym żłobku często dofinansowywane jest przez pracodawcę, chociażby z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. 

Żłobki i przedszkola przyzakładowe – wady

Choć może się wydawać, że żłobki i przedszkola przyzakładowe niosą za sobą same korzyści, rozwiązanie takie może mieć również pewne wady. Jedną z kluczowych wątpliwości są zasady funkcjonowania takiej placówki, która podlega pracodawcy. Co więcej, gwarantując opiekę nad maluchem w przyzakładowej placówce, pracodawca może wymagać od rodziców dużo większej dyspozycyjności. Dlatego warto na samym początku ustalić zasady działania żłobka, w tym godziny otwarcia żłobka czy firmowego przedszkola. Kolejnym czynnikiem, który może okazać się nieco problematyczny dla firmy, są wymogi, jakie musi spełnić obiekt pełniący funkcję przedszkola czy żłobka. 

Przedszkola i żłobki przyzakładowe – jak założyć w firmie? Wymogi

Przedszkole czy żłobek przyzakładowy może założyć każda osoba prowadząca działalność gospodarczą, a także firmy, organizacje, stowarzyszenia czy spółdzielnie. Do założenia tego typu placówki nie jest konieczne wykształcenie pedagogiczne. Kluczowe są jednak wymogi techniczne, jakie musi spełniać obiekt. Warto więc wiedzieć, jak założyć przedszkole czy jak założyć żłobek, by ten spełniał wszystkie wymogi prawne. 

Powierzchnia pomieszczenia, w którym sprawowana będzie opieka nad potomstwem pracowników, jest ściśle uzależniona od liczby dzieci, które będą przebywać w placówce. Jak wynika z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 roku w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania: 

• powierzchnia każdego pomieszczenia przeznaczonego na zbiorowy pobyt od 3 do 5 dzieci wynosi co najmniej 16 m2; w przypadku liczby dzieci większej niż 5 powierzchnia ulega odpowiedniemu zwiększeniu na każde kolejne dziecko, z tym że:

a) powierzchnia przypadająca na każde kolejne dziecko wynosi co najmniej 2 m2, jeżeli czas pobytu dziecka nie przekracza 5 godzin dziennie,

b) powierzchnia przypadająca na każde kolejne dziecko wynosi co najmniej 2,5 m2, jeżeli czas pobytu dziecka przekracza 5 godzin dziennie lub jest zapewniane leżakowanie.

Szczegółowe wytyczne dotyczą również pomieszczeń sanitarnych. Wśród najważniejszych wymienić należy chociażby przepis mówiący o tym, że placówka taka musi posiadać co najmniej jedno pomieszczenie sanitarno-higieniczne, wyposażone w miskę ustępową oraz w urządzenia sanitarne do utrzymania higieny osobistej, w tym przeznaczone do mycia z ciepłą i zimną wodą. Na 15 dzieci muszą przypadać co najmniej 1 umywalka i jeden ustęp.

Przedsiębiorca, który planuje założenie przedszkola zakładowego, musi również pamiętać o tym, że dzienna opieka nad dzieckiem wymaga zapewnienia wyżywienia. Potrzebne będzie zatem zaplecze gastronomiczne lub zawarcie umowy z firmą cateringową.

Przyzakładowe żłobki lub przedszkola w kosztach przedsiębiorcy

Kluczowe zmiany dotyczące kosztów uzyskania przychodów po stronie pracodawcy w odniesieniu do prowadzenia zakładowych żłobków czy klubów dziecięcych weszły w życie wraz z początkiem 2016 roku. Od tego czasu pracodawcy, którzy zdecydują się założyć zakładowy żłobek czy firmowe przedszkole, do kosztów uzyskania przychodów mogą zaliczyć koszty poniesione w związku z utworzeniem takiej placówki. Z kolei koszty związane z jej prowadzeniem podlegają zaliczeniu do kosztów podatkowych do określonej w przepisach wysokości: 

• 400 zł miesięcznie na jedno dziecko pracownika uczęszczające do zakładowego żłobka (klubu dziecięcego),

• 200 zł – w przypadku przedszkola.

Powyższe wydatki mogą stanowić koszty uzyskania przychodów pod warunkiem, że nie zostały sfinansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. 

Tego rodzaju ułatwienia dla przedsiębiorców mają na celu przede wszystkim zapewnienie opieki dzieciom pracowników w godzinach ich pracy, a jednocześnie mają zmotywować młode mamy do szybszego powrotu do aktywności zawodowej.