Dodatkowe wynagrodzenie za staż pracy – kto ma do niego prawo? Czy jest to tożsame z wysługą lat? Jakie przepisy regulują kwestie wypłacania go i ile wynosi?
Dodatek stażowy — co to jest
Niektóre grupy zawodowe (głównie pracownicy sfery budżetowej – np. nauczyciele, żołnierze, urzędnicy), mają zagwarantowane ustawowo tzw. stażowe do pensji, czyli dodatkowe wynagrodzenie wypłacane każdego miesiąca, które jest obliczane procentowo od podstawy pensji.
Wynagrodzenie stażowe jest wypłacane:
• po 3 latach pracy (wysługa lat nauczyciela),
• po 5 latach pracy (wysługa lat w budżetówce).
Wysługa lat liczona jest procentowo – 1 procent za każdy rok pracy, aż do osiągnięcia wartości 20 procent. Osoba ze stażem powyżej 20 lat będzie pobierała maksymalny dodatek w wysokości 20 procent wynagrodzenia.
Dodatek stażowy komu przysługuje
Obowiązkowo wypłacany jest dodatek za wysługę lat w budżetówce. Pracownicy niektórych grup zawodowych (np. strefy kultury finansowanej z budżetu, nauczyciele) mają ustawowo zagwarantowane takie świadczenie. Poszczególne ustawy regulują to, co się wlicza w wysługę lat.
W pozostałych przypadkach to, czy pracodawca będzie wypłacał dodatek za wysługę lat, zależy tylko i wyłącznie od niego. W większości firm prywatnych nie jest on wypłacany. Jeśli przedsiębiorstwo decyduje się na taką formę wynagradzania podwładnych, będzie to uregulowane w umowie o pracę, układzie zbiorowym lub regulaminie wynagradzania. Nie istnieją odgórne zasady, które określają, jaka powinna być w takich sytuacjach wysokość stażowego oraz jak powinno wyglądać obliczanie wysługi lat. Jeśli firma prywatna chce wprowadzić takie świadczenie, może to zrobić na własnych zasadach.
Wysługa lat - jak liczyć
Okresy zaliczane do wysługi lat związane są z przepisami szczegółowymi dla poszczególnych grup zawodowych. Na drodze rozporządzenia określa się zasady przyznawania dodatku oraz warunki, w jakich do okresu pracy w Urzędach Państwowych wlicza się okres zatrudnienia w innych zakładach. W wyliczaniu lat uprawniających do otrzymywania dodatku stażowego wykorzystuje się często kalkulator wysługi lat, który można znaleźć w internecie.
Wysługa lat w budżetówce
Wysługa lat pracownika samorządowego i państwowego jest obliczana na podstawie okresów zatrudnienia w takich instytucjach. Aby sprawdzić dokładnie, jak liczy się dodatek stażowy w budżetówce dla poszczególnych grup zawodowych, trzeba sięgnąć do ustawy dotyczącej tego konkretnego sektora. Stażowe w dwóch miejscach pracy (jednoczesnych) liczone jest osobno dla każdego miejsca, przy czym należy ustalić, które miejsce pracy jest podstawowe. Do okresów uprawniających do takiego świadczenia w drugim zakładzie nie wlicza się lat z zatrudnienia podstawowego.
Naliczanie stażu pracy nauczyciela wygląda nieco inaczej niż w przypadku osób zatrudnionych w sferze budżetowej. Świadczenie kadrze pedagogicznej począwszy od 4. roku pracy (art. 33 Karty nauczyciela) i tak jak w przypadku urzędników państwowych wynosi 1% za każdy rok, nie więcej niż 20%. Dodatek za staż nauczyciela przysługuje jedynie za okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Oznacza to, że umowy cywilnoprawne lub własna działalność gospodarza nie wlicza się do wysługi lat, która uprawnia nauczyciela do otrzymania świadczenia.
Dodatek stażowy - Kodeks pracy i inne przepisy
Zasady wypłaty dodatku za wysługę lat, opisane są w leksykonach kadrowców, czyli przepisach i ustawach dotyczących określonych grup zawodowych. Kodeks pracy nie określa wprost tematu dodatków za wysługę lat. Mówi jedynie o tym, że składnikiem wynagrodzenia mogą być różnego rodzaju dodatki (w tym stażowy).
Dodatek za wysługę lat i podstawa prawna dla poszczególnych grup zawodowych:
• dodatek stażowy dla pracownika samorządowego – Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – Rozdział 4, art. 36 (dodatek za wieloletnią pracę),
• pracownicy państwowi – Ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. 1982 Nr 31 poz. 214), art. 22.,
• nauczyciele – Karta Nauczyciela ,
• wykładowcy akademiccy zatrudnieni na uczelniach państwowych – Prawo o szkolnictwie wyższym i rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie warunków wynagradzania za prac i przyznawania innych świadczeń,
• pracownicy Służb Cywilnych – rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 29 stycznia 2016 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby cywilnej (DzU z 2016 r. poz. 125).
Stażowe w pracy – najważniejsze pytania
Płaca minimalna a wysługa lat
W 2018 roku, w związku z planowaną podwyżką wynagrodzenia minimalnego, pojawiła się dyskusja na temat tego, czy do płacy minimalnej powinno być wliczane takie świadczenie. Zauważono, że w myśl obowiązujących przepisów, stawka podstawowa wynagrodzenia pracownika z niskim stażem może być (co jest nieco paradoksalne) wyższa niż osoby z dłuższym okresem pracy. Pojawiły się zatem głosy, by dodatek za wysługę lat nie wliczał się w składniki wynagrodzenia brane pod uwagę przy wyliczaniu minimalnego wynagrodzenia (tak jak nie bierze się pod uwagę nagród jubileuszowych, odprawy, wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych czy porze nocnej).
Mimo dyskusji na ten temat, na chwilę obecną (luty 2019 roku), w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. 2002 Nr 200 poz. 1679) nie ma żadnej informacji o wyłączeniu dodatku stażowego z obliczania płacy minimalnej i nie wiadomo, czy takie zmiany zostaną wprowadzone w najbliższym czasie, czy też nie, mimo tego, że 6 grudnia 2018 do Rządowego Centrum legislacyjnego wpłynął projekt, który dotyczy tego zagadnienia. Są szanse, że zostanie on wprowadzony od stycznia 2020 roku, ale nie wiadomo czy tak się stanie.
Warto pamiętać, że obecnie (luty 2019) informacje, które można znaleźć na ten temat w internecie pod hasłem płaca minimalna a dodatek stażowy, są jedynie spekulacjami lub opisami planowanych (lecz nie wprowadzonych) zmian w ustawie.
Podwyżka stażowego – jak często?
Wysokość dodatku stażowego rośnie po każdym kolejnym roku pracy o 1% (od momentu jego nabycia), aż do momentu osiągnięcia wysokości 20% wynagrodzenia. Nie ma potrzeby składania przez pracownika żadnych wniosków o podwyżkę tego świadczenia – jest ona automatyczna.
Czy dodatek stażowy jest opodatkowany?
Dodatek za staż pracy jest przychodem, dlatego podlega zarówno opodatkowaniu jak i jest objęty składkami ZUS (z wyjątkiem okresów niezdolności do pracy bądź przy pobieraniu zasiłków). Za czas niezdolności do wykonywania obowiązków spowodowany chorobą, pracownikowi przysługuje dodatek za wysługę lat. To, czy osoba uprawniony do otrzymywania dodatku za wysługę lat pobiera emeryturę, czy nie, nie ma znaczenia. Jeśli należy się jej dodatek stażowy wynikający z lat pracy, to powinna je otrzymać.
