Przedłużony czas pracy - Kodeks pracy
Czas pracy nie na każdym stanowisku wynosi 8-godzin na dobę. Nie zawsze pracownicy mają zapewniony wolny weekend, a czasem specyfika zatrudnienia wymaga przychodzenia na nocne zmiany. Niezależnie od tego, jaki system czasu pracy obowiązuje w danej firmie, pracodawca, ustalając grafik, jest zobowiązany do przestrzegania prawa. Zasady, którymi musi się kierować ściśle określa Kodeks pracy.
O przedłużonym czasie pracy mówią art. 135., 136 i 137 kodeksu. Podstawowe zasady opisane są w pierwszym z wymienionych:
„§ 1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
§ 2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy.
§ 3. Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.”.
Zgodnie z powyższym, tygodniowy czas pracy osoby, która jest zatrudniona w takim systemie wynosi przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy. Zatem, aby przepracowany w okresie rozliczeniowym czas nie był dłuższy, godziny ponad normę równoważy się takim samym wymiarem czasu wolnego.
Przedłużony czas pracy - dozór urządzeń
W niektórych przypadkach praca w ciągu doby może być dłuższa i wynosić 16 godzin. Dotyczy to osób zatrudnionych przy dozorze urządzeń albo w pracach związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Okres rozliczeniowy nie może przekroczyć miesiąca. Co ważne dla tego systemu – bezpośrednio po każdej wydłużonej dobie pracowniczej, zatrudnionemu przysługuje odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku tygodniowego.
Na przykład, jeśli pan Jan nadzorował urządzenia w zakładzie przez 15 godzin w poniedziałek, od 7:00 do 22:00, to pracodawca może zaplanować mu kolejną dobę dopiero od 13:00 we wtorek. 15 godzin pracy nie musi być jednak dla pana Jana obowiązującym standardem. Pracodawca ma prawo wprowadzić tak długi czas, ale nie musi tego robić zawsze - wydłużenie czasu pracy może dotyczyć tylko kilku wybranych dni.
Równoważny czas pracy - zasady przy ochronie mienia i osób
Możliwość jeszcze bardziej elastycznego planowania grafiku jest przewidziana w pracach związanych z ochroną osób i mienia, a także w służbach ratowniczych i straży pożarnej. Dobowy wymiar czasu pracy można przedłużyć do 24 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym miesiąca (w szczególnych przypadkach pracę można rozliczać w ciągu 3, a nawet 4 miesięcy).
Przedłużenie czasu pracy - dla kogo?
Przedłużenie czasu pracy wynika z potrzeb pracodawcy, specyfiki stanowiska. Jednak są grupy, które nie mogą pracować powyżej 8 godzin na dobę. Jeśli taki pracownik był zatrudniony w systemie równoważnym, pracodawca nie ma obowiązku zmieniać systemu. Ważne, aby grafik obejmował pracę maksymalnie przez 8-godzin. Gdyby czas ten był dłuższy, pracownik nie musi wykonywać obowiązków w 9 czy kolejnej godzinie, a pracodawca jest zobowiązany i tak za ten czas zapłacić.
Kto nie może pracować ponad 8-godzin? Kobiety w ciąży oraz osoby na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia. Rodzice bądź opiekunowie dzieci do 4 roku życia muszą na wydłużenie czasu wyrazić zgodę.