Praca.pl Poradniki Rynek pracy
Monopol – definicja, znaczenie, przykłady

Monopol – definicja, znaczenie, przykłady

 
Monopol – definicja, znaczenie, przykłady

Samo pojęcie monopolu stosowane jest w wielu różnych dziedzinach. Oznacza czyjąś wyłączność, jedyne prawo do czegoś. Istnieje na przykład pojęcie: monopol magnetyczny. To hipotetyczna cząstka elementarna, która ma tylko jeden biegun magnetyczny. Czym jest monopol rynkowy? Jakie ma znaczenie dla konsumentów i konkurencji?

 

Co to jest monopol?

 

Monopol to określenie rynku z jednym dostawca produktu lub usługi, od którego uzależnieni są liczni odbiorcy. Taka firma ustala wysokość cen, zakres produkcji. Nie ma konkurencji w postaci innych przedsiębiorstw, dzięki temu może dyktować warunki.

 

Struktury rynkowe z jedną dominującą firmą powstają z różnych przyczyn. Np. tylko dane przedsiębiorstwo ma prawa autorskie lub patent na konkretną produkcję, odpowiednie regulacje prawne wyznaczają tylko jedną dominującą instytucję do dostarczania danego przedmiotu lub usługi.

 

Wyróżnia się różne formy monopolu, np.:

Monopol naturalny – występuje w sytuacji, kiedy ze względu na warunki ekonomiczne, rodzaj dostarczanego dobra itp. jest możliwe funkcjonowanie tylko jednego podmiotu (np. dostawa gazu, wody).

Monopol prawny – jest efektem obowiązującego przepisu, regulacji, dzięki którym dana jednostka otrzymuje prawo do wyłącznego dostarczania towaru lub usługi.

Monopol wymuszony – to monopol na rynku uzyskany przez przedsiębiorstwo, które doprowadziło do bankructwa konkurencji.

 

Niektóre firmy mogą stosować nieuczciwe praktyki (np. dumping), prowadzące do przejęcia monopolu na rynku i funkcjonowania na niekorzystnych dla konsumentów zasadach. W polskim prawodawstwie istnieje ustawa chroniąca przed takimi działaniami – to Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.

 

Istnieje także założenie określane jako czysty monopol. Polega na tym, że w strukturze rynkowej dominuje jedna firma, oferująca produkt i nie ma żadnego bliskiego mu substytutu. Aby firma dostawcza mogła zachować swój monopol, powinny istnieć granice, uniemożliwiające rozwój konkurencji (np. prawne, ekonomiczne). Warto dodać, że w tym pojęciu z kolei zawiera się monopol podaży (jeden sprzedający i wielu kupujących) oraz monopol popytu (jeden kupujący i wielu sprzedających).

 

Wady i zalety monopolu

 

Monopol daje firmie możliwość kształtowania cen sprzedaży i generowania wysokich zysków. Jeśli jednak monopolista dominuje na rynku ze względu na przykład na posiadany patent, innowację technologiczną itd., musi uważać na działania powstającej konkurencji. Bardzo szybko mogą pojawić się substytuty wytwarzanego przez monopolistę przedmiotu i wyprzeć go z rynku lub zminimalizować jego znaczenie.

 

Przykłady monopolu

 

Do niedawna monopolistą był np. Netflix, czyli internetowa platforma oferująca usługi typu VOD (Video on Demand), do oglądania filmów, seriali, dokumentów itd. Obecnie mamy do czynienia z nowo powstającymi wirtualnymi wypożyczalniami plików video. Kolejne znane firmy dominujące (lub takie, które do pewnego momentu dominowały w swojej branży) to np.
- Microsoft,
- Google,
- Poczta Polska.

 

Więcej artykułów "Rynek pracy"

Polecane oferty

  • Junior Accounts Receivable Accountant

    DANISH CROWN GBS SP Z O O   Kraków    praca stacjonarna
    specjalista junior / mid  umowa o pracę  pełny etat  aplikuj szybko  aplikuj bez CV
    1 godz.
    Area of responsibility: Responsible for basic tasks in credit management, incoming payments processing, manual invoices, collection, Accounts Receivable month-end close, reconciliations, reporting, and query resolution; Delivers a high quality and cost-effective service by performing basic Accounts...
  • HR Process Lead

    DANISH CROWN GBS SP Z O O   Kraków    praca stacjonarna
    ekspert / kierownik/koordynator / menedżer  umowa o pracę  pełny etat  aplikuj szybko  aplikuj bez CV
    1 godz.
    Area of responsibility As HR Process Lead, you will be part of Danish Crown People & Culture, responsible for driving process improvement initiatives and projects in close collaboration with the various HR Functions and the business. You will represent People & Culture as Process Specialist in...
  • Młodszy Inżynier Sprzedaży Maszyn CNC

    DEMATEC POLSKA Sp. z o.o.   łódzkie    praca mobilna
    specjalista junior / mid  umowa o pracę  aplikuj szybko  aplikuj bez CV
    19 godz.
    Opis stanowiska sprzedaż obrabiarek CNC na powierzonym terenie: łódzkie; prowadzenie rozmów handlowo-technicznych; rozwój rynku centralnego pod katem sprzedaży obrabiarek CNC; udział w negocjacjach końcowych; nawiązywanie i podtrzymywanie relacji z klientami; współtworzenie strategii...
  • Specjalistka / Specjalista ds. kadr i płac

    Abramis Sp. z o.o.   Łomianki, ul. Łąkowa 52a    praca stacjonarna
    specjalista junior / mid  umowa o pracę  pełny etat   7 000 - 8 500 zł brutto/mies.  aplikuj szybko  aplikuj bez CV
    19 godz.
    Zakres obowiązków: sporządzanie list płac dla pracowników; rozliczanie umów cywilno-prawnych; prowadzenie administracji personalnej; sporządzanie dokumentacji dla ZUS, PDOF, GUS; ewidencja i rozliczanie czasu pracy; sporządzanie raportów i analiz kadrowo – płacowych;
  • Księgowa / Księgowy z językiem angielskim

    Abramis Sp. z o.o.   Łomianki, ul. Łąkowa 52a    praca stacjonarna
    specjalista (mid)  umowa o pracę  pełny etat   8 000 - 12 000 zł brutto/mies.
    19 godz.
    Zakres obowiązków: dekretowanie i księgowanie dokumentów (głównie walutowych) rozliczanie wydatków pracowniczych, w tym delegacji; rozliczanie kart służbowych; kontrola dokumentów pod kątem formalnym i rachunkowym; przygotowywanie płatności w systemie SDD; księgowanie wyciągów...
  • Spawacz

    CONCEPT sp. z o.o.   Bielsko-Biała, ul. Al.gen. W. Andersa 593    praca stacjonarna
    pracownik fizyczny  umowa o pracę  pełny etat  aplikuj szybko  aplikuj bez CV
    20 godz.
    Zakres obowiązków Montaż; Spawanie; Szlifowanie elementów;

Najnowsze artykuły

Stolarz – co robi, czy to opłacalne, jak zostać?

Stolarz – co robi, czy to opłacalne, jak zostać?

Zapotrzebowanie na osoby wykonujące usługi stolarskie jest wysokie – pracownik obróbki drewna i stolarz to zawody deficytowe we wszystkich województwach. Tymczasem chętnych do nauki stolarstwa brakuje. Czy dziś praca w warsztacie stolarskim może się opłacać, kim jest ebenista oraz ile zarabia stolarz w Polsce? Oto krótki przewodnik po jednym z najstarszych rzemiosł świata.

Społeczność internetowa wokół marki własnej – jak stworzyć? Porady, najczęstsze błędy

Społeczność internetowa wokół marki własnej – jak stworzyć? Porady, najczęstsze błędy

Rozwijanie społeczności online to nie tylko strategia marketingowa, ale również sztuka zrozumienia i współpracy z ludźmi – podkreśla Ola Gościniak, ekspertka ds. rozwijania biznesu online. W tym obszernym poradniku wskazuje najczęściej popełniane błędy w tworzeniu społeczności, a także wyjaśnia, jak uniknąć pułapek oraz co każdy właściciel marki powinien wiedzieć o swojej grupie docelowej.

Szklane ściany, szklane ruchome schody. Równouprawnienie na rynku pracy to wciąż fikcja?

Szklane ściany, szklane ruchome schody. Równouprawnienie na rynku pracy to wciąż fikcja?

Udział kobiet w zarządach spółek handlowych wynosi tylko 25%, najmniej licznie są reprezentowane w spółkach akcyjnych i z o.o., co pokazuje, że im wyższe szczeble zarządzania, tym mniej kobiet – zauważa dr Anna M. Górska, dyrektorka Centrum Badań Kobiet i Różnorodności w Organizacjach z Akademii Leona Koźmińskiego. Na czym faktycznie polegają szklane bariery, które blokują kobiety w pracy?

Drzemka w pracy – przyjaciółka wydajności

Drzemka w pracy – przyjaciółka wydajności

Pomysł spania w czasie pracy może wywoływać co najmniej konsternację, niemniej zamknięcie oczu nawet na kilkanaście minut pozwala na nieocenioną regenerację sił i wzrost kreatywności. Potwierdzają to liczne badania, a jedno z nich dowodzi, że mózgi osób praktykujących drzemki są większe i wolniej się starzeją. Korzyści zdrowotne drzemki w pracy są wyraźne, ale co na to polskie prawo pracy?

Osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy – prawa, obowiązki pracodawcy, czas pracy

Osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy – prawa, obowiązki pracodawcy, czas pracy

W UE jest około 101 mln, a w Polsce od 4 do 7 milionów osób z niepełnosprawnością. Teoretycznie cieszą się pełnią praw pracowniczych, jednak czy rynek pracy jest dla nich przyjazny? – Ich sytuacja jest złożona, ale widoczne są pozytywne zmiany, które mogą przyczynić się do większej inkluzji i wykorzystania potencjału tych osób – zauważa prezeska fundacji TAKpełnosprawni Agata Robińska. 

Stacja polarna – praca, obowiązki zawodowe, zarobki, rekrutacja

Stacja polarna – praca, obowiązki zawodowe, zarobki, rekrutacja

Praca na biegunie południowym może się wydawać przygodą życia, lecz przed aplikacją warto przemyśleć swoją motywację. – Nie ma możliwości powrotu, ponieważ komuś się nie podoba, ktoś nie daje rady i rezygnuje z udziału w wyprawie – zauważa dr Małgorzata Korczak-Abshire z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN. Właśnie trwa rekrutacja do polskiej stacji antarktycznej. Czy warto się zgłosić?