Pracownicy zatrudnieni w sferze budżetowej są grupą, która może liczyć co roku na dodatkową pensję. Składnikiem obowiązkowym ich wynagrodzenia jest bowiem tzw. trzynastka. Jej wysokość i zasady wypłacania regulują przepisy prawa pracy.
Zasady wypłacania trzynastki
Kwestie „trzynastki”, zwanej oficjalnie dodatkowym wynagrodzeniem rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, reguluje specjalna ustawa z dnia 12 listopada 1997 roku. Ściśle określa grupy osób, którym może ono przysługiwać.
Należą do nich, zgodnie z art. 1. ust. 2., pracownicy:
1) państwowych jednostek sfery budżetowej, dla których środki na wynagrodzenia są kształtowane na podstawie odrębnej ustawy;
2) zatrudnionych w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa
oraz sądach i trybunałach, wymienionych w art. 139. ust. 2. ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077 oraz z 2018
r. poz. 62, 1000, 1366, 1669 i 1693);
3) samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów
budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w
ustawie wymienionej w pkt 2.;
4) biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo
zespołów parlamentarnych.
„Trzynastek” nie otrzymują natomiast osoby piastujące najwyższe stanowiska państwowe m.in. prezydent, premier, członkowie rządu, prezesi NIK, IPN, NBP lub Trybunału Konstytucyjnego. Z kolei żołnierze czy funkcjonariusze służb mundurowych dodatkowe wynagrodzenie bądź nagrodę roczną mają wypłacane na podstawie odrębnych przepisów regulujących ich pracę.
Dodatkowa pensja może występować także w prywatnych firmach, jeśli będzie przewidziana przez wewnętrzne regulaminy dotyczące wynagrodzeń. Prawo daje bowiem pracodawcom taką możliwość, ale częściej decydują się oni na wypłatę premii (rocznych, półrocznych czy kwartalnych), uzależnionych od kondycji finansowej i wyników firmy.
Kiedy wypłacane są trzynastki
Otrzymanie trzynastej pensji nie jest uzależnione w żaden sposób od efektów wykonywanej pracy. Kryterium stanowi jedynie staż pracownika u danego pracodawcy i forma zatrudnienia. Trzynastka przysługuje wyłącznie zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę.
Prawo do niej otrzymania w pełnej wysokości zyskuje się po przepracowaniu w jednostce należącej do sfery budżetowej całego roku kalendarzowego. Jeśli ten warunek nie jest spełniony, to otrzymuje się wynagrodzenie w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że ten wynosi nie mniej niż pół roku.
Powyższy warunek 6 miesięcy nie musi być spełniony w przypadku m.in. nauczyciela zatrudnionego w trakcie roku szkolnego czy pracownika wykonującego prace sezonowe, z którym podpisana została umowa o pracę na okres powyżej 3 miesięcy.
Wypłata trzynastki – kiedy wstrzymana?
Przepisy przewidują także możliwość utraty prawa do otrzymania tej gratyfikacji finansowej. Ustawa (art. 3.) wskazuje cztery takie przypadki:
• nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy trwająca powyżej dwóch dni,
• stawienie się do pracy lub przebywanie w niej w stanie nietrzeźwym,
• wymierzenie pracownikowi kary dyscyplinarnej w postaci wydalenia z pracy lub służby,
• rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika.
Wysokość trzynastki
Dodatkowe wynagrodzenie roczne ma swoją ściśle określoną wysokość. Powinno stanowić 8,5% wszystkich świadczeń pieniężnych, które otrzymał pracownik w roku kalendarzowym, za który jest ono wypłacane.
Co do zasady pracodawcy mają czas na wypłacenie „trzynastki” do końca marca następnego roku. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zakład pracy jest likwidowany i z tego powodu rozwiązywane są umowy z pracownikami. Wówczas wypłata musi nastąpić w dniu rozwiązania stosunku pracy.
