Pracująca mama. Co zmieni rządowy program Aktywny rodzic?

Rządowy program „Aktywny rodzic” jest nową inicjatywą mającą na celu wspieranie rodziców, a szczególnie matek, w godzeniu obowiązków zawodowych z opieką nad dziećmi. Program ten wprowadza szereg rozwiązań mających ułatwić powrót na rynek pracy po przerwie związanej z wychowaniem dziecka oraz zwiększyć elastyczność w zakresie form zatrudnienia. 

Nowe świadczenia dla rodziców – babciowe i nie tylko

Prezydent podpisał ustawę z 15 maja 2024 roku o wspieraniu rodziców w pracy zawodowej i wychowaniu dzieci, nazwaną „Aktywny rodzic”. Ustawa wprowadza trzy nowe świadczenia dla rodzin z dziećmi do 3 lat:

• Aktywni rodzice w pracy
  

To świadczenie jest przeznaczone dla pracujących rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesięcy. Ustawa określa wymagany poziom aktywności zawodowej, aby móc skorzystać z tego świadczenia. Rodzice będą otrzymywać 1500 zł miesięcznie przez 24 miesiące, od momentu ukończenia przez dziecko 12 miesięcy do 35 miesiąca życia. Dla dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności kwota ta wynosi 1900 zł miesięcznie.

• Aktywnie w żłobku
  

To świadczenie zastępuje dotychczasowe, mniej korzystne dofinansowanie na opłatę za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u opiekuna dziennego, które wynosiło do 400 zł miesięcznie. Nowe świadczenie wynosi do 1500 zł miesięcznie na dziecko lub do 1900 zł miesięcznie na dziecko z niepełnosprawnością, ale nie więcej niż wysokość opłaty za pobyt w instytucji opieki. Pieniądze te trafią bezpośrednio do placówki, obniżając rodzicom koszty opieki nad dzieckiem.

• Aktywnie w domu
  

To świadczenie zastępuje dotychczasowy rodzinny kapitał opiekuńczy, który nie obejmował pierwszego dziecka. „Aktywnie w domu” przysługuje na każde dziecko w rodzinie w wieku od 12 do 35 miesięcy i wynosi 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące. To wsparcie przeznaczone jest dla rodziców, którzy nie mogą lub nie chcą skorzystać z innych świadczeń, bo np. są nieaktywni zawodowo lub ich dziecko nie chodzi do żłobka.

Czytaj także: Mama w pracy – jakie ma uprawnienia?

Nowy program rządowy Aktywny Rodzic – założenia:

Kluczowymi założeniami programu oprócz świadczeń finansowych są też:

• Elastyczne godziny pracy

Jednym z założeń programu jest wprowadzenie elastycznych godzin pracy. Dzięki temu rodzice mogą lepiej dostosować swoje harmonogramy do potrzeb rodziny. 

Przykłady elastycznych form pracy to:

• skorygowane godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy – pracownicy mogą zaczynać i kończyć pracę w różnych godzinach;
• kompresowany tydzień pracy – możliwość pracy dłużej przez cztery dni w tygodniu, aby mieć wolny piąty dzień.
• praca na część etatu – opcja pracy na pół etatu lub w innych proporcjach, co pozwala rodzicom spędzać więcej czasu z dziećmi.

Z mojego punktu widzenia są to bardzo ciekawe propozycje, jednak obawiam się, że nie każdy pracodawca będzie mógł je u siebie wdrożyć. Mam tu na myśli przede wszystkim kompresowany tydzień pracy. W Polsce kompresowany tydzień pracy musi być zgodny z przepisami Kodeksu pracy, który określa zasady organizacji czasu pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy tygodniowy czas pracy nie może przekraczać 40 godzin, przy czym czas pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Możliwe jest jednak stosowanie systemów równoważnego czasu pracy, które umożliwiają przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. W takim systemie czas pracy musi być zrównoważony w okresie rozliczeniowym, aby średni tygodniowy czas pracy nie przekraczał 40 godzin. Może to przysparzać trudności.

Rozwiązaniem, które najczęściej spotykam w organizacjach, jest praca na część etatu (która sama w sobie nie jest najlepszym rozwiązaniem – zarabiamy mniej niż na pełen etat) oraz skorygowane godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy. Myślę, że opcja z możliwością pracy 8 godzin, ale w dowolnych godzinach, jest najbardziej realistyczna do wykonania.

• Telepraca

Promocja pracy zdalnej jako stałej formy zatrudnienia ma na celu zwiększenie możliwości godzenia pracy z życiem rodzinnym. Telepraca pozwala na:

• zmniejszenie czasu poświęconego na dojazdy – pracownicy mogą pracować z domu, co redukuje czas spędzany w drodze do i z pracy;
• większą kontrolę nad środowiskiem pracy – rodzice mogą tworzyć bardziej elastyczne i komfortowe warunki pracy w domu;
• lepsze zarządzanie czasem – możliwość pracy zdalnej daje rodzicom większą elastyczność w organizowaniu dnia, co jest szczególnie istotne przy małych dzieciach.

Sama pracuję zdalnie od ponad 8 lat i nie wyobrażam sobie powrotu do biura. Myślę, że przy zadaniowym trybie pracy ten model świetnie się sprawdzi i mamy będą chętnie z niego korzystać.

• Dodatkowe urlopy

Program obejmuje także wprowadzenie dodatkowych dni wolnych dla rodziców małych dzieci. Dodatkowe urlopy pozwalają na:

• zwiększenie czasu spędzanego z dziećmi – rodzice mogą spędzać więcej czasu na opiece i wychowywaniu swoich dzieci;
• lepsze zarządzanie sytuacjami nagłymi – możliwość wzięcia dodatkowych dni wolnych w sytuacjach awaryjnych, takich jak choroba dziecka;
• redukcję stresu – dodatkowy czas wolny może zmniejszyć stres związany z koniecznością równoczesnego zarządzania obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi.

Przyjrzyjmy się zatem bliżej, jakie szanse i wyzwania niesie ze sobą wdrożenie tego programu, analizując również wyniki sondaży przeprowadzonych wśród rodziców.

Szanse na zatrudnienie

Jednym z głównych celów programu „Aktywny rodzic” jest zwiększenie aktywności zawodowej rodziców. Program zakłada wprowadzenie rozwiązań, które mają ułatwić godzenie pracy z opieką nad dziećmi. Wśród tych rozwiązań znajdują się m.in. elastyczne formy zatrudnienia, takie jak praca zdalna czy praca na część etatu.

Uważam, że zwiększenie dostępności takich form zatrudnienia może znacząco wpłynąć na poziom zatrudnienia wśród matek, które często muszą rezygnować z pracy z powodu braku możliwości pogodzenia jej z obowiązkami rodzinnymi (np. chorobą dziecka).

• Realia w polskich firmach

Polskie firmy często nie oferują elastycznych form pracy, co stanowi duże wyzwanie dla pracujących matek. Z danych sondażowych Praca.pl wynika, że 63% rodziców wskazuje na trudności w łączeniu obowiązków zawodowych z opieką nad dziećmi jako główny problem. 

Brak elastyczności ze strony pracodawców w kwestii godzin pracy jest również istotnym wyzwaniem, wskazywanym przez 36% respondentów. Dodatkowo, 38% rodziców zwraca uwagę na niskie zarobki, które utrudniają opłacenie opieki nad dziećmi. 

Czytaj także: Szklane ściany, szklane ruchome schody. Równouprawnienie na rynku pracy to wciąż fikcja?

• Nowoczesne rozwiązania

Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań, takich jak elastyczne godziny pracy, możliwość pracy zdalnej oraz udogodnienia związane z opieką nad dziećmi w miejscu pracy, mogłoby znacząco poprawić sytuację pracujących rodziców.

Przykłady takich rozwiązań to przedszkola firmowe, strefy coworkingowe z opieką nad dziećmi czy programy wsparcia dla pracujących rodziców. Osobiście znam firmy, które już od kilku lat prowadzą żłobki i przedszkola, co wpływa znacząco na zaangażowanie ich pracowników. Przedsiębiorstwa, które inwestują w takie udogodnienia, mogą liczyć na lojalność i większą produktywność swoich pracowników, a przede wszystkim mam, które mogą spokojnie pracować, wiedząc, że ich dzieci są pod opieką niedaleko.

Prawa gwarantowane przez Kodeks pracy

Kodeks pracy w Polsce gwarantuje pewne prawa rodzicom, takie jak prawo do urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz wychowawczego. Program "Aktywny rodzic" zakłada dodatkowe wsparcie w postaci szkoleń i programów aktywizacyjnych, co może pomóc rodzicom w powrocie na rynek pracy po przerwie związanej z wychowaniem dziecka. Ważnym elementem programu jest również zwiększenie świadomości praw rodziców oraz promowanie ich aktywnego korzystania z przysługujących im uprawnień.

Obawy matek i sygnalizowane problemy

Wyniki sondażu Praca.pl wskazują na kilka kluczowych problemów sygnalizowanych przez matki. Brak dostępu do przystępnej cenowo opieki dziecięcej oraz niskie zarobki, które utrudniają opłacenie opieki, to ich główne wyzwania. Dodatkowo, 44% respondentów ankiety wskazuje, że nie posiada dzieci lub są one już dorosłe, co może sugerować, że program  „Aktywny rodzic” może spotkać się z mieszanym odbiorem wśród ogółu społeczeństwa. Obawy te odzwierciedlają realne wyzwania, z jakimi borykają się rodzice na co dzień.

Czytaj także: Tata na etacie – urlop ojcowski i inne uprawnienia

Opieka nad dzieckiem a praca zdalna

Praca zdalna staje się coraz bardziej popularnym rozwiązaniem, które pozwala na większą elastyczność w godzeniu obowiązków zawodowych z rodzinnymi. Jednak z sondażu wynika, że tylko 10% rodziców ma możliwość jednoczesnej pracy i opieki nad dzieckiem. Wprowadzenie bardziej dostępnych opcji pracy zdalnej mogłoby znacznie poprawić tę sytuację. Praca zdalna daje rodzicom możliwość lepszego zarządzania swoim czasem oraz elastycznego reagowania na potrzeby dziecka.

Nowy program Aktywny Rodzic – Podsumowanie

Program „Aktywny rodzic” ma potencjał wprowadzenia pozytywnych zmian w życiu pracujących rodziców, jednak jego skuteczność będzie zależeć od rzeczywistego wdrożenia proponowanych rozwiązań oraz współpracy z pracodawcami. Wprowadzenie elastycznych form zatrudnienia, dostępnych i przystępnych cenowo instytucji opieki nad dziećmi oraz wsparcie finansowe mogą znacząco poprawić sytuację matek na rynku pracy. Kluczowe będzie również monitorowanie i modyfikowanie programu w odpowiedzi na realne potrzeby i wyzwania sygnalizowane przez rodziców oraz brak nadużyć, które i w tym przypadku mogą nastąpić.

Agnieszka Ciećwierz

Współzałożycielka firmy Sigmund Polska. Wspiera firmy w badaniu kompetencji i potencjału pracowników oraz kandydatów do pracy, jak również w opracowywaniu procesów HR-owych – w tym układaniu procesów rekrutacyjnych, indywidualnych planów rozwoju pracowników, wdrażaniu oceny pracowniczej, badaniach satysfakcji i zaangażowania pracowników. Trener biznes i wykładowca. Autorka licznych artykułów i książek, w tym ostatniej pt. „Rekrutacja oparta na kompetencjach. Znajdź i rozwijaj idealnego pracownika”.