Pozostawanie w stosunku pracy nie wpływa na możliwość powołania do służby wojskowej. Jednak pracownik, który podejmuje obowiązek obrony Ojczyzny, może nabrać wielu obaw dotyczących ewentualnych konsekwencji zawodowych. Faktem jest, że służba wojskowa zmienia sytuację zawodową pracownika i nadaje mu pewne prawa, których pracodawca musi bezwzględnie przestrzegać. Czy pracownik powołany do wojska ma prawo powrotu na swoje stanowisko? Jak wygląda kwestia wynagrodzenia takiego pracownika i z jakich przywilejów może on skorzystać?
Spis treści
- Obowiązek obrony Ojczyzny – na czym polega?
- Obowiązek obrony Ojczyzny – do jakiego wieku?
- Obowiązek obrony Ojczyzny – kogo dotyczy?
- Obronność państwa – jakie podmioty realizują zadania z tego zakresu?
- Powołanie do zawodowej służby wojskowej a praca
- Powołanie do zawodowej służby wojskowej a świadectwo pracy
Obowiązek obrony Ojczyzny – na czym polega?
Najważniejszym aktem prawnym w Polsce jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku. To właśnie w niej zapisane są naczelne prawa i obowiązki nałożone na obywateli. Jednym z nich jest obowiązek obrony Ojczyzny. Jeszcze do kwietnia 2022 roku kwestie te regulowała Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Dziś jej miejsce zajmuje Ustawa z dnia 11 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny, która nakłada taki obowiązek na wszystkich obywateli polskich zdolnych ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania służby. Zgodnie z przytoczonym aktem obywatele polscy realizujący obowiązek obrony Ojczyzny są zobligowani do:
-
pełnienia służby wojskowej,
-
wykonywania obowiązków wynikających z nadanych przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych,
-
pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych,
-
wykonywania świadczeń na rzecz obrony.
Pamiętaj!
Podstawowym sposobem spełnienia obowiązku obrony Ojczyzny jest pełnienie służby wojskowej.
Ustawa o obronie Ojczyzny przewiduje trzy rodzaje czynnej służby wojskowej – zawodową służbę wojskową, terytorialną służbę wojskową oraz zasadniczą służbę wojskową. Oprócz tego wyróżnia dwa rodzaje służby w rezerwie – aktywną rezerwę oraz pasywną.
Obowiązek obrony Ojczyzny – do jakiego wieku?
Nowa ustawa o obronie Ojczyzny stanowi, że obowiązkowi pełnienia służby wojskowej podlegają wszyscy obywatele polscy. Pewne ograniczenia może stanowić jedynie wiek oraz stan zdrowia. Obowiązek obrony Ojczyzny pojawia się w dniu ukończenia 18. roku życia, do końca roku kalendarzowego, w którym skończą 60 lat. W przypadku osób posiadających stopień oficerski lub podoficerski wiek ten wydłuża się o 3 lata.
Obowiązek obrony Ojczyzny – kogo dotyczy?
Tak jak zostało wspomniane wcześniej, obowiązek ten dotyczy każdego obywatela naszego kraju, o ile wiek oraz stan zdrowia mu na to pozwala.
Pamiętaj!
Obywatele Polski będący jednocześnie obywatelami innego państwa nie podlegają obowiązkowi obrony w przypadku, gdy stale zamieszkują poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z Ustawą o obronie Ojczyzny z obowiązku zwolnione są natomiast:
-
osoby, które ze względu na swój stan zdrowia zostały uznane za trwale niezdolne do służby,
-
kobiety w ciąży,
-
kobiety w okresie 6 miesięcy po porodzie,
-
osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom,
-
osoby sprawujące opiekę nad dziećmi od lat 8 do 18, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom,
-
osoby sprawujące opiekę nad osobami obłożnie chorymi, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom,
-
osoby sprawujące opieką nad osobami, wobec których orzeczono trwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom,
-
osoby sprawujące opiekę nad osobami, wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom,
-
osoby sprawujące opiekę nad osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom.
Obronność państwa – jakie podmioty realizują zadania z tego zakresu?
Zadania z zakresu obronności państwa stanowią część zadań dotyczących bezpieczeństwa narodowego. Wśród nich możemy wymienić przedsięwzięcia, które realizowane są przez organy władzy wykonawczej, a także inne instytucje państwowe. Co więcej – obronność państwa realizowana jest także przez samych obywateli, którzy zobligowani są przygotować państwo do sprawnego działania i przetrwania w momencie zewnętrznego zagrożenia czy w czasie wojny i kryzysu. To, na co warto zwrócić szczególną uwagę, to fakt, że zadania z zakresu obronności państwa nie kończą się na realnym odparciu agresji, ale mają także na celu usuwanie ewentualnych jej skutków oraz prowadzenie działań, które mają doprowadzić do normalnego funkcjonowania państwa.
Pamiętaj!
Obronność państwa to działania mające na celu odparcie agresji oraz przygotowanie kraju do przeciwstawienia się zagrożeniom i agresji polityczno-militarnej, wykorzystując przy tym zarówno cywilów, jak i jednostki zorganizowane w systemach wojskowych.
Reasumując, zadania z zakresu obronności państwa wykonują między innymi:
-
organy władzy,
-
organy administracji rządowej,
-
instytucje państwowe,
-
organy samorządu terytorialnego,
-
organizacje pozarządowe,
-
obywatele.
Powołanie do zawodowej służby wojskowej a praca
Wiele wątpliwości budzi kwestia: powołanie do służby wojskowej a praca. Tymczasem na wszelkie pytania odpowiadają regulacje prawne dotyczące tego zagadnienia. Podjęcie przez pracownika służby wojskowej wpływa na zmianę sytuacji zawodowej, ale jednocześnie daje wiele uprawnień, których pracodawca musi przestrzegać. Nie ma tutaj znaczenia ani zakres służby, ani jej rodzaj.
Pamiętaj!
Pozostawanie w stosunku pracy nie wpływa na możliwość powołania do służby wojskowej.
-
Praca i służba wojskowa – odprawa
Zacznijmy więc od uprawnień przysługujących pracownikowi, który powołany został przez Siły Zbrojne. Jednym z nich jest odprawa. Osobie pozostającej w stosunku pracy, w przypadku powołania do wojska w ramach zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, przysługuje prawo do odprawy w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia, które obliczane jest jako ekwiwalent za niewykorzystany urlop.
-
Pracownik powołany do wojska a urlop
Pracownik powołany do wojska ma prawo do skorzystania z urlopu bezpłatnego na czas trwania ćwiczeń lub służby. Przywilej ten nie dotyczy jednak ćwiczeń trwających do 24 godzin i odbywających się w czasie wolnym od pracy. A jak wygląda kwestia wynagrodzenia?
Pamiętaj!
Pracownik powołany do wojska zachowuje wszelkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyłączeniem prawa do wynagrodzenia. Jednak w miesiącu, w którym rozpoczyna on służbę, przysługuje mu pełne miesięczne wynagrodzenie, niezależnie od tego, w którym dniu miesiąca zostanie zawieszony stosunek pracy.
-
Pracownik powołany do zawodowej służby wojskowej – powrót do pracy
Jedno z najważniejszych pytań w tym zakresie dotyczy prawa pracownika do powrotu na swoje stanowisko po zakończeniu służby. W tej kwestii nie ma jednak żadnych wątpliwości – pracownik, który powołany został do wojska, jest objęty ochroną. Dotyczy to zarówno osób powołanych do służby przygotowawczej, jak i służby czynnej. Ochrona obejmuje wszystkie rodzaje umowy o pracę, a co więcej – działa także w momencie, gdy pracodawca wcześniej wypowiedział umowę pracownikowi, a w okresie wypowiedzenia ten otrzymał kartę powołania do służby. W takim przypadku wypowiedzenie traci moc prawną, a rozwiązanie stosunku pracy może mieć miejsce wyłącznie na wyraźne żądanie pracownika.
Ochrona nie dotyczy pracownika w przypadku ogłoszenia upadłości firmy czy jej likwidacji, a także zwolnień grupowych czy zwolnienia w trybie dyscyplinarnym. Ochrona wygasa także w przypadku umów o pracę zawartych na okres próbny lub na okres krótszy niż 24 miesiące.
W praktyce oznacza to, że jeśli nie zajdą przesłanki umożliwiające zwolnienie pracownika, ten po zakończeniu służby ma prawo domagać się zatrudnienia na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym. Dotyczy to jednak wyłącznie żołnierzy pełniących służbę zasadniczą. Prawo to jest także ograniczone czasowo – pracownik powinien zgłosić się do pracodawcy w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby. Po tym czasie stosunek pracy wygasa.
-
Wygaśnięcie stosunku pracy w czasie odbywania służby wojskowej
Niezwykle ważną kwestią jest również ta dotycząca przedłużenia lub wygaśnięcia umowy podczas trwania służby wojskowej. W przypadku pracowników zatrudnionych na okres próbny, jeśli ten kończy się po powołaniu do służby wojskowej, umowa zmienia się automatycznie na umowę na czas nieokreślony. Z kolei umowa o pracę na czas określony ulega rozwiązaniu w dniu wskazanym w dokumencie.
Powołanie do zawodowej służby wojskowej a świadectwo pracy
Informacja o odbytej przez pracownika służbie wojskowej w czasie zatrudnienia powinna być ujęta w świadectwie pracy. Podobnie wygląda sytuacja z ćwiczeniami wojskowymi – te także wliczają się do czynnej służby wojskowej, w związku z czym czas ich trwania musi zostać uwzględniony w dokumencie. Nota o tym zamieszczona będzie w ust. 6 pkt 10 świadectwa pracy, gdzie wskazujemy okres odbytej w czasie zatrudnienia czynnej służby wojskowej, ale także w ust. 6 pkt 2, w którym podaje się okres urlopu bezpłatnego udzielonego w celu odbycia ćwiczeń wojskowych oraz podstawę prawną jego udzielenia.
W przypadku żołnierzy, którzy w ciągu 30 dni po zakończeniu służby na nowo podejmą pracę lub rozpoczną zatrudnienie u nowego pracodawcy, praca w Wojsku Polskim wliczy się do stażu pracy. Oznacza to, że po zakończeniu stosunku pracy pracownik otrzyma świadectwo, które będzie obejmowało cały okres zatrudnienia, z uwzględnieniem czasu spędzonego w wojsku.
Czytaj także: Wojska Obrony Terytorialnej a praca zawodowa – jak połączyć?
Powołanie do służby wojskowej a praca – najczęściej zadawane pytania:
-
Czy można pełnić zawodową służbę wojskową i jednocześnie pracować?
Pracę zawodową można łączyć ze służbą wojskową. Pracownik powołany do wojska między innymi uzyskuje prawo do skorzystania z bezpłatnego urlopu na czas trwania ćwiczeń lub służby. (o ile te nie odbywają się w czasie wolnym od pracy lub trwają poniżej 24 godzin). Ponadto pełniący służbę pracownik zachowuje wszystkie prawa pracownicze, poza oddzielnie uregulowaną kwestią wynagrodzenia.
-
Czy po służbie wojskowej pracownik może wrócić do pracy?
Jeśli nie ma uzasadnionych prawnie powodów, by zwolnić pracownika, ten po zakończeniu służby zasadniczej w wojsku może w ciągu 30 dni domagać się na przywrócenie go na wcześniej zajmowane stanowisko albo stanowisko równorzędne.
