W niektórych sytuacjach, na przykład wtedy, kiedy przedsiębiorca nie chce bądź nie jest w stanie już prowadzić firmy, można zdecydować się na sprzedaż przedsiębiorstwa. Jakie ograniczenia niesie ze sobą sprzedaż firmy jednoosobowej bądź firmy, która ma długi?
Sprzedaż firmy – jak to zrobić?
Kodeks cywilny daje przedsiębiorcy możliwość zbycia firmy i przeniesienia jej na nowego nabywcę. W ramach umowy sprzedaży przenosi się na nabywcę wszystkie składniki firmy (ruchomości i nieruchomości, urządzenia, materiały, towar), know-how, licencje, prawa majątkowe i autorskie wierzytelności oraz środki pieniężne. Warto pamiętać, że sprzedaż przedsiębiorstwa nie przenosi na nabywcę długów związanych z prowadzoną działalnością.
Sprzedaż przedsiębiorstwa osoby fizycznej
W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, sprzedaż firmy jest nieco utrudniona. Nie można tu bowiem mówić o pełnej, całkowitej sprzedaży całości przedsiębiorstwa wraz z jego nazwą. Jest to związane z tym, że nazwa firmy osoby fizycznej zawiera imię i nazwisko właściciela. Nie da się przejąć cudzego imienia i nazwiska.
Nowy właściciel, zakładając własną działalność, może wykorzystać inne słowa stosowane wcześniej w nazwie. W ten sposób marka nie przestaje być rozpoznawalna w oczach klientów.
Na przykład firma Jan Kowalski ABCDE może po sprzedaży nazywać się Grażyna Nowak ABCDE. Nowy właściciel będzie miał prawo do stosowania nazw używanych przez firmę również w zakresie nazw marek, usług, produktów. Sprzedaż firmy osoby fizycznej wiąże się przede wszystkim ze sprzedażą majątku firmy (towary, wyposażenie, środki trwałe, wierzytelności). Jeśli umowa sprzedaży będzie zawierać cały majątek, to nabywca staje się następcą prawnym. Jeśli umowa sprzedaży obejmuje jedynie niektóre składniki majątkowe, to przedsiębiorca prowadzi odrębną firmę, w ramach której ma prawo do używania nabytych rzeczy.
Poza nazwą firmy i jej majątkiem przejęcie działalności gospodarczej obejmuje też istniejące umowy związane z prowadzoną działalnością (np. umowy najmu, usług telekomunikacyjnych, umowy z kontrahentami). Przeniesienie praw ze zbywcy na nabywcę odbywa się za pomocą cesji. I choć nie wymaga ona zgód kontrahentów (poza sytuacjami, gdzie zastrzeżono to w umowie), należy ich o tym powiadomić, bo zmieniają się dane na fakturach.
Umowa sprzedaży przedsiębiorstwa
Umowa sprzedaży firmy musi być dokonana na piśmie z notarialnie poświadczonymi podpisami. Jeśli w majątek wchodzi nieruchomość, konieczne jest podpisanie umowy notarialnej. Sprzedaż firmy może odbywać się na podstawie jednej bądź kilku umów z tym samym nabywcą.
Bardzo ważne jest opisanie przedmiotu tzw. know-how, czyli całej bazy wiedzy lub technologii, która zostaje nabywana wraz z majątkiem firmy. W polskim prawie know-how nie jest dookreślone, dlatego przedsiębiorcy posługują się tu prawem wspólnotowym, zgodnie z którym jest to całość nieopatentowanych informacji praktycznych, które są niejawne i istotne lub niezbędne do prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa. W ramach umowy sprzedaży, aby uniknąć problemów prawno–podatkowych, należy bardzo dokładnie opisać know-how, które musi być przekazywane w formie materialnej (plany, opisy itd.).
Sprzedaż firmy a pracownicy
Przy sprzedaży firmy nowy właściciel staje się stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Zgodnie z art. 231 § 2 Kodeksu pracy za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, które powstały przed sprzedażą zakładu pracy, dotychczasowy oraz nowy pracodawca odpowiadają solidarnie.
Obaj są zobowiązani do poinformowania swoich pracowników na piśmie (przynajmniej 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę) o skutkach prawnych, ekonomicznych i socjalnych tego przejścia, a także o warunkach pracy i płacy. Samo przejęcie własności zakładu przez nowego pracodawcę, nie może stanowić wystarczającego powodu, by wypowiedzieć umowę pracownikowi.
Pracownik może zwolnić się bez wypowiedzenia za 7-dniowym uprzedzeniem w ciągu 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy na własność nowego pracodawcy. Jeśli się na to zdecyduje, skutki prawne są takie, jakby pracownik został zwolniony przez pracodawcę za wypowiedzeniem. Nie zawsze jednak będzie mu przysługiwać odprawa.
Sprzedaż firmy z długami
Czy można sprzedać firmę, która ma długi? Mimo tego, że w internecie znajdziemy wiele ofert zakupu firmy posiadającej długi, to tak naprawdę nie istnieje legalny sposób, by pozbyć się zobowiązań (poza ogłoszeniem upadłości). Spółka ponosi odpowiedzialność za podjęte zobowiązania również po sprzedaży. Jeśli egzekucja długu z majątku okaże się bezskuteczna, a członkowie zarządu nie ogłoszą upadłości, to odpowiadają solidarnie za zobowiązania. Zbycie firmy posiadającej długi sprawia, że dotychczasowy właściciel oraz nabywca odpowiadają za zadłużenie solidarnie. Oznacza to, że wierzyciel może nadal żądać regulacji zobowiązań od poprzedniego właściciela.
Czym zatem są ogłoszenia typu „kupię firmę z długami”? Najczęściej są to ogłoszenia od osób wykorzystujących nieznajomość prawa właściciela firmy. Dokonują one oszustw, w których traci zarówno posiadający długi przedsiębiorca, jak i jego pracownicy.
Kupię biznes – gdzie szukać ofert?
Osoba lub spółka, która chce zdecydować się na zakup firmy, może skorzystać z usług pośrednika lub samodzielne wyszukać odpowiednią firmę do nabycia. Pośrednikami w tym przypadku są przedsiębiorstwa specjalizujące się w fuzjach, przejęciach i sukcesjach. Pomagają one znaleźć odpowiednią firmę, do której można dołączyć jako partner, inwestor bądź przejąć ją w całości.
Oferty na zbycie firmy są też publikowane na licznych stronach internetowych z ogłoszeniami. Zarówno ogólnych, jak i poświęconych przede wszystkim tematyce poszukiwania inwestora, partnera bądź sprzedaży biznesu. Aby je znaleźć, wystarczy wpisać w wyszukiwarkę frazy, takie jak „sprzedam firmę, biznes” czy „kupię firmę, biznes”.
Zbycie przedsiębiorstwa a VAT i podatek dochodowy
Opodatkowanie sprzedaży będzie zależało od formy prawnej, w jakiej działa firma oraz konkretnych elementów związanych z jej zbyciem. Co do zasady, każdą sprzedaż obejmuje podatek dochodowy. Ponadto, w przypadku spółek konieczne będzie zapłacenie podatku PCC przez kupującego (chyba że sprzedaż zostanie wykonana za pośrednictwem biura maklerskiego).
Czy sprzedaż firmy objęta jest podatkiem VAT?
W zakresie ustawy o VAT, sprzedaż firmy nie jest opodatkowana. W przypadku przedsiębiorstw jednoosobowych, wyłączenie to można jednak stosować tylko sytuacji sprzedaży firmy jako gospodarczej całości bądź jej zorganizowanej części. Jeśli sprzedaż będzie obejmować jedynie część aktywów, może być konieczne opodatkowanie transakcji podatkiem VAT.
