Nieustanne bycie w trybie online, odbieranie maili o każdej porze dnia i nocy, pozostawanie „pod telefonem” i komunikowanie się za pomocą narzędzi do telekonferencji – zmiany w środowisku pracy i przejście na tryb zdalny oraz hybrydowy wywołały niemałe zmiany w trybie życia, z którymi nie każdy potrafi sobie poradzić. Efektem może być przebodźcowanie i natłok informacji, za które odpowiada technologia. Na końcu tej drogi stoi stres cyfrowy. Remedium na niego jest próba przejścia do świata offline. Pozostaje tylko pytanie, jak tego dokonać?
Spis treści
- Stres cyfrowy – co to?
- Problem stresu cyfrowego – kto jest najbardziej narażony?
- Przebodźcowanie i stres cyfrowy – przyczyny
- Stres cyfrowy w miejscu pracy – objawy
- Stres cyfrowy – sprawdź, jak sobie z nim poradzić
- Stres cyfrowy a praca zdalna
- Stres cyfrowy – jakie niesie ze sobą konsekwencje?
- Stres cyfrowy – najczęściej zadawane pytania
Stres cyfrowy – co to?
Polacy są najbardziej zestresowanymi pracownikami w całej Europie. Optymizmem nie napawa fakt, że z roku na rok przybywa osób, które odczuwają stres w pracy. Jeszcze w 2020 roku, w skali globalnej, stresujących sytuacji przynajmniej raz w tygodniu doświadczało 62 proc. pracowników. Według badania „People at Work 2022: A Global Workforce” firmy ADP, rok później, wskaźnik zestresowanych pracowników zwiększył się o 5 punktów procentowych i wynosił 67 proc. Blisko co piąty ankietowany Polak przyznał, że stresu w pracy doświadcza każdego dnia.
Stres w pracy w dużej mierze ma związek z nowymi technologiami. W tej perspektywie mówimy o tak zwanym stresie cyfrowym. Zjawisko to dalece wykracza jednak poza środowisko służbowe. W pracy uczestniczymy w spotkaniach online, wykonujemy telefony do kontrahentów i różnych interesariuszy, ale po godzinach niewiele się zmienia. Każdego dnia korzystamy z poczty elektronicznej, mediów społecznościowych i szeregu aplikacji. Wielu z nas praktycznie nigdy nie rozstaje się z telefonem komórkowym. Zabieramy go wszędzie, nawet na trening, do stołu czy do łóżka.
Choć może się wydawać, że stres cyfrowy jest znakiem naszych czasów, po raz pierwszy został zdefiniowany już w 1984 roku. Wówczas był on tłumaczony jako „współczesna choroba adaptacyjna spowodowana niemożnością radzenia sobie z nowymi technologiami komputerowymi” (raport Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego, za: Brod C. Technostress: the human cost of the computer revolution. Addison-Wesley, Reading USA 1984). W 2008 roku definicję stresu cyfrowego wyraża się następująco:
Stres cyfrowy to „doświadczenie stresu podczas używania nowoczesnej technologii informacyjnej przez użytkowników tej technologii”.
Niemal każdy z nas przyzwyczajony jest już poniekąd do informacyjnego przeciążenia. Natłok informacji, które spływają na nas każdego dnia, to nasza rzeczywistość. Ciągłe przebywanie „pod telefonem” czy blisko komputera sprawia, że cały czas jesteśmy online. Często występującą konsekwencją jest więc zaburzenie równowagi między pracą a życiem, na co szczególnie narażone są osoby wykonujące pracę zdalną w domu. Wraz z upowszechnieniem się tej formy pracy, i przy niedostatecznej znajomości skutecznych sposobów na work-life balance w pracy zdalnej, stres cyfrowy – choć znany jest od lat – zaczął zataczać znacznie szersze kręgi. Zachwianie równowagi między obowiązkami służbowymi a domowymi, nieumiejętne zarządzanie czasem skutkujące poczuciem ciągłego bycia w pracy i „stania na służbowym posterunku” sprawia, że wielu z nas nie potrafi wypoczywać po pracy i doświadcza chronicznego stresu.
Problem stresu cyfrowego – kto jest najbardziej narażony?
Technologiczne przebodźcowanie grozi każdemu, ponieważ dla większości z nas życie codzienne jest nierozłącznie związany ze światem cyfrowym.
Niemniej, w grupie najbardziej narażonej na stres cyfrowy możemy wskazać osoby, które korzystają z urządzeń cyfrowych w pracy. Bardzo często oznacza to bowiem bycie online praktycznie przez cały czas, gdyż wypoczynek dla wielu takich osób również oznacza korzystanie z tychże urządzeń. Z telefonu i komputera służbowego po prostu przełączamy się na telefon i komputer prywatny.
Najliczniejszą grupą narażoną na stres cyfrowy są pracownicy zdalni, którym może być znacznie trudniej jest zachować wyraźną granicę między życiem prywatnym a zawodowym. Telefony komórkowe, komunikatory internetowe i narzędzia do telekonferencji to rzeczywistość pracowników pracujących z domu. Jeśli osoby te nie wypoczywają z dala od tych urządzeń, a jednocześnie pracują i odpoczywają w dokładnie tym samym miejscu, mogą mieć poczucie, że nieustannie znajdują się w pracy. Sytuacji nie poprawia fakt, że na pracowników zdalnych czasami narzucana jest pewnego rodzaju presja ze strony przełożonych: przeświadczenie, że zawsze powinni być oni dostępni, pozostawać w pełnej gotowości do pracy, skoro i tak znajdują się w pobliżu komputera czy telefonu służbowego.
Ustalenie granic cyfrowych jest nie tylko aktem samoobrony, ale również ścieżką do lepszego zarządzania czasem i zwiększenia jakości życia osobistego i zawodowego.
– Wiktor Tokarski, coach zawodowy
Przebodźcowanie i stres cyfrowy – przyczyny
Rozwój technologiczny, choć tak pozytywny dla wielu obszarów naszego życia, niesie ze sobą także negatywne skutki, z których niekoniecznie zdajemy sobie sprawę. Jednym z nich jest właśnie stres cyfrowy. Często nie wiążemy uczucia zmęczenia, bólu głowy, trudności z koncentracją czy z zasypianiem – z nadmiernym korzystaniem z urządzeń cyfrowych. Na wystąpienie tego typu stresu wpływa jednak znacznie więcej czynników.
Główne przyczyny stresu cyfrowego:
-
nadużywanie technologii cyfrowych,
-
zbyt duża liczba aplikacji i komunikatorów, z których korzystamy na co dzień,
-
FOMO, przebodźcowanie i przeciążenie natłokiem informacji,
-
poczucie konieczności bycia w ciągłej gotowości do pracy,
-
zaburzenie równowagi między pracą a życiem prywatnym,
-
niedostateczne kompetencje cyfrowe,
-
brak stabilności i pewności technologicznej spowodowane nieustanną zmianą i rozwojem nowych technologii.
Stres cyfrowy w miejscu pracy – objawy
Stres to zjawisko towarzyszące nam na każdym etapie życia. Panuje przekonanie, że nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie ze swojej codzienności czynników stresogennych. Każdy z nas może również inaczej go odreagowywać. Różne będą także objawy stresu, w zależności od jego podłoża. Stres psychologiczny, stres w pracy, stres pourazowy czy w końcu stres cyfrowy – każdy z nich może objawiać się w zupełnie inny sposób.
Najczęstsze objawy stresu cyfrowego to:
-
zmniejszenie satysfakcji z pracy,
-
spadek wydajności i efektywności,
-
wypalenie zawodowe,
-
obniżona koncentracja i problemy z pamięcią,
-
zaburzenie równowagi między życiem zawodowym a życiem prywatnym,
-
wewnętrzne przekonanie o konieczności nieustannego bycia dostępnym w świecie cyfrowym,
-
izolacja społeczna.
Stres cyfrowy – sprawdź, jak sobie z nim poradzić
W dzisiejszej rzeczywistości całkowite wyeliminowanie czynników powodujących stres cyfrowy jest praktycznie niemożliwe. Nasze życie w ogromnej części przeniosło się do świata wirtualnego. Ciężko jest więc nam się od niego odciąć, szczególnie jeśli przebywania w nim wymaga od nas praca zawodowa. Warto jednak zadbać o swoją kondycję psychiczną i tak zwany wellbeing oraz próbować zminimalizować negatywny wpływ technologii na nasze życie, by uniknąć natłoku informacji i przeciążenia.
Pierwszym krokiem jest oczywiście podjęcie próby przejścia do świata offline, przynajmniej na jakiś czas. Ograniczmy sprawdzanie maili czy odbieranie telefonów służbowych poza godzinami pracy. W życiu codziennym zadbajmy o to, by w naszym telefonie były tylko niezbędne aplikacje i postarajmy wyeliminować odruch sięgania po telefon co kilka czy kilkanaście minut. Wydaje się łatwe? Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak często zaglądamy do telefonu. Jednym ze sposobów na początku wyrabiania zdrowych nawyków może być odkładanie go w trudno dostępne miejsce.
O to, co jeszcze warto zrobić dla siebie, by zminimalizować ryzyko stresu cyfrowego, zapytaliśmy Wiktora Tokarskiego, coacha i trenera biznesu prowadzącego stronę: www.wiktortokarski.pl.
W erze cyfryzacji, stres cyfrowy stał się powszechnym problemem, wpływającym na nasze zdrowie psychiczne i wydajność zawodową. Najważniejszą kwestią w zarządzaniu tym rodzajem stresu jest ustalenie granic w korzystaniu z technologii. Pierwszorzędnym zadaniem jest oddzielenie godzin na pracę od godzin stanowiących nasz czas osobisty. Przykładową implementacją tego zadania może być zasada, że w pracy nie korzystam z prywatnych kanałów mediów społecznościowych, a w domu – nie odbieram wiadomości związanych z pracą. Drugie zadanie powinno dotyczyć granic w korzystaniu z urządzeń cyfrowych w czasie prywatnym – radzi Wiktor Tokarski.
Według specjalisty, na początek dobrze jest wprowadzić trzy zasady:
- korzystanie z urządzeń elektronicznych w wyznaczonym wcześniej limicie czasowym (np. maksymalnie 60 minut dziennie),
- ograniczenie do koniecznego minimum powiadomień z aplikacji,
- rezygnacja z korzystania z nich najpóźniej na 2 godziny przed snem.
Kolejną podpowiedzią jest cyfrowa detoksykacja w wybrane w dni w ciągu miesiąca. Na początku może to być jeden dzień, potem 2-3, a docelowo, np. weekendy wolne od urządzeń elektronicznych – tłumaczy trener biznesu. – Pamiętajmy, że świadome korzystanie z technologii, zamiast automatycznego sięgania po urządzenie, pomaga w ograniczeniu nadmiernego eksploatowania mediów cyfrowych. Dla zachowania zdrowia psychicznego i efektywności zawodowej kluczowe jest zrozumienie i wprowadzenie tych zasad w życie codzienne. Ustalenie granic cyfrowych jest nie tylko aktem samoobrony, ale również ścieżką do lepszego zarządzania czasem i zwiększenia jakości życia osobistego i zawodowego – podkreśla Wiktor Tokarski.
Bycie offline ma zagwarantować Ci możliwość odpoczynku, wyciszenia, uspokojenia myśli i złapania równowagi. Pozwól sobie na detoks cyfrowy!
Stres cyfrowy a praca zdalna
Pandemia koronawirusa diametralnie zmieniła znaczenie pracy zdalnej. Nagłe zmiany w środowisku pracy wywołały niemały chaos, z którym nie każdy potrafił sobie poradzić. To wszystko przyczyniło się także do znacznego pogłębienia stresu cyfrowego.
Pracownicy stanęli w obliczu nowej rzeczywistości, która choć gwarantowała im większą autonomię, wiązała się jednocześnie z koniecznością samodzielnego organizowania swojej pracy. Zarządzanie czasem – dla wielu – okazało się dużym wyzwaniem prowadzącym do chronicznego stresu. Dodatkowym czynnikiem był tutaj również natłok technologii cyfrowych wykorzystywanych do komunikowania się ze współpracownikami czy przełożonymi.
Celem przeciwdziałania zachwianiu równowagi cyfrowej wśród pracowników zdalnych, w styczniu 2021 roku Parlament Europejski wydał uchwałę zawierającą wskazówki oraz wytyczne, które mają zwrócić uwagę społeczeństwa na problem stresu cyfrowego. W rozporządzeniu położono szczególny nacisk na zapewnienie pracownikom „prawa do możliwości bycia offline”. Pod stwierdzeniem tym rozumie się prawo pracownika do nieangażowania się w obowiązki zawodowe poza godzinami pracy i do nieuczestniczenia w komunikacji za pomocą narzędzi cyfrowych. Rozporządzenie to kładzie kres przekonaniu wielu osób, że obowiązkiem pracownika jest pozostawienie do ciągłej dyspozycji pracodawcy.
Pamiętaj!
W zaleceniach rezolucji Parlamentu Europejskiego zwrócono uwagę na ustalenia Eurofoundu, według których osoby regularnie pracujące z domu są ponad dwukrotnie bardziej narażone na pracę przekraczającą przewidziane prawem unijnym maksimum 48 godzin tygodniowo i odpoczynek krótszy niż 11 godzin między dniami roboczymi niż osoby pracujące w siedzibie firmy.
Stres cyfrowy – jakie niesie ze sobą konsekwencje?
Stres – w każdym wydaniu – negatywnie odbija się na naszym samopoczuciu oraz kondycji psychicznej. Permanentne napięcie nie pozostaje bez wpływu na nasze zdrowie. A do czego może prowadzić stres w pracy, natłok informacji i stres cyfrowy?
Najczęstsze skutki stresu cyfrowego:
-
obniżenie wydajności w pracy,
-
wypalenie zawodowe i brak satysfakcji z wykonywanej pracy,
-
rozdrażnienie i zmęczenie,
-
większa nerwowość i wzrost napięcia,
-
poczucie ciągłego pośpiechu,
-
zanik kontaktów międzyludzkich, poczucie osamotnienia,
-
problemy z koncentracją i pamięcią,
-
utrata work-life balance,
- dolegliwości psychosomatyczne np. bezsenność, bóle brzucha, głowy.
Czytaj także: ADHD a praca – czy trudno znaleźć zatrudnienie? Gdzie szukać pracy?
Stres cyfrowy – najczęściej zadawane pytania:
-
Czym jest stres cyfrowy?
Stres cyfrowy definiowany jest jako brak umiejętności radzenia sobie z technologiami komputerowymi. U jego podstaw leczy przebodźcowanie, przytłoczenie i poczucie przeciążenia informacyjnego. Może mieć związek z uzależnieniem od urządzeń cyfrowych. W kontekście sfery zawodowej może być skorelowany również z niewłaściwym zarządzaniem czasem pracy, podczas której wykorzystywane są technologie, oraz nieumiejętnością wypoczywania po pracy.
-
Stres cyfrowy – w jaki sposób można go zminimalizować?
Podstawą zminimalizowania ryzyka wystąpienia stresu cyfrowego jest przede wszystkim podjęcie próby przejścia do świata offline. Ograniczenie korzystania z technologii informacyjnych i urządzeń elektronicznych, wyłączenie zbędnych aplikacji, a przede wszystkim respektowanie granicy między życiem zawodowym a prywatnym – to wszystko pomoże nam uchronić się przed natłokiem informacji.
