Toalety w miejscu pracy – rozporządzenie, przepisy BHP

W świetle Kodeksu pracy swobodne i nieograniczone korzystanie z toalety, która jest łatwo dostępna i odpowiednio wyposażona, to jedno z podstawowych i niezbywalnych praw pracowników. Pracodawca nie tylko nie może zabronić pracownikowi wyjścia do toalety, ale musi ją także odpowiednio przystosować. Przepisy jasno regulują kwestie wyposażenia łazienki w miejscu pracy czy jej odległości od stanowisk pracy. Sprawdź, ile toalet musi przypadać na określoną liczbę pracowników i co grozi pracodawcy za ograniczenie możliwość korzystania z toalety w czasie pracy.

Czy toalety muszą być w miejscu pracy? Kodeks pracy

Godziwe wynagrodzenie czy równe traktowanie to jedne z podstawowych praw pracowników, których każdy z nas jest doskonale świadomy. Do tego dochodzi chociażby prawo do wypoczynku czy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pod nimi kryje się szereg obowiązków wobec pracowników, do wypełnienia których jest związany pracodawca. Dostarczenie pracownikom środków ochrony indywidualnej, przeszkolenie ich w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy czy zapewnienie środków niezbędnych do udzielenia pierwszej pomocy w nagłych sytuacjach – to jedne z naczelnych praw przysługujących każdemu pracownikowi. Wśród nich wymienić możemy jeszcze jedno – prawo tak oczywiste, że bardzo często pomijane i zapomniane. O jakim prawie mowa?

Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dostarczenie środków higieny osobistej. Chodzi o toalety dla pracowników, a także inne pomieszczenia np. szatnie.

Brak pomieszczenia sanitarnego w zakładzie pracy – czy jest legalny?

Co to oznacza w praktyce? Po pierwsze – odpowiednio wyposażone toalety pracownicze są obowiązkowe. Co więcej, pracodawca nie może odmówić pracownikowi prawa do skorzystania z łazienki czy ustępu. Czasy, kiedy podwładnemu zabraniano opuszczać stanowisko w pracy celem załatwienia swoich potrzeb fizjologicznych, już dawno minęły. A co w sytuacji, gdy pracownik korzysta z toalety i łazienki znacznie częściej niż inni? Niektórzy pracodawcy wciąż obawiają się przypadków, gdy prawo to bywa nadużywane przez pracowników chcących w ten sposób uciec przed pracą.

Warto wiedzieć, że polskie przepisy prawa w żaden sposób nie regulują kwestii korzystania z toalety w miejscu pracy. Wobec tego nawet częste korzystanie z toalety w miejscu pracy nie powinno stanowić problemu w miejscu pracy. W sytuacji, gdy pracodawca miałby jakiekolwiek uwagi, w świetle prawa mógłby zostać posądzony o naruszenie prawa do godności i naruszenie dóbr osobistych pracownika. 

Co jeszcze warto wiedzieć w kwestii toalet w miejscu pracy – przepisów z nimi związanych? Stanowią one także, że toalety muszą być łatwo dostępne dla pracowników oraz stale otwarte. W przypadku, gdy są one zamykane na klucz lub inny system zamykania, wszyscy pracownicy powinni mieć dostęp do narzędzi umożliwiających otwarcie drzwi. 

Toalety w pracy – warunki techniczne

Zapewnienie nieograniczonego dostępu do urządzeń sanitarnych w pracy to obowiązek każdego pracodawcy. Warto jednak wiedzieć, że w tej kwestii istnieje wiele wymogów regulowanych przepisami prawa, które dotyczącą łatwego dostępu do toalety czy samego pomieszczenia, w którym znajduje się WC. Według prawa pracy pomieszczenie to musi być ogrzewane, wentylowane, dobrze oświetlone, a także mieć wysokość nie mniejszą niż 2,5 m (dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do 2,2 m – w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu). 

To jednak nie wszystko! Przepisy regulują również lokalizację toalety dla personelu, a w szczególności:

• odpowiednią odległość od stanowisk pracy,

• umiejscowienie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych w tym samym budynku, co miejsce pracy,

• zapewnienie toalety na każdej kondygnacji, na której znajdują się pracownicy; jeśli na jednym piętrze pracuje mniej niż 10 pracowników, może być dostępna łazienka na sąsiednim piętrze,

• łatwy dostęp do toalet oznaczający wejście do nich bezpośrednio z pomieszczeń, korytarzy lub dróg komunikacji ogólnej. 

W tym miejscu warto zaznaczyć, że na szczególną uwagę zasługuje tutaj punkt pierwszy dotyczący odpowiedniej odległości od stanowisk pracy. Ta jest dokładnie określona w przepisach prawa, które każdy pracodawca ma obowiązek respektować. 

Czy w łazience w miejscu pracy musi być ciepła i zimna woda?

Czy ciepła woda w kranie jest obowiązkowa? Kwestia ta została poruszona w przepisach dotyczących BHP dotyczących wyposażenia umywalni i pomieszczeń z natryskami. Te nie pozostawiają żadnego pola do interpretacji:

Odległość do toalety w miejscu pracy

Lokalizacja toalety w miejscu pracy nie jest bez znaczenia. Pracodawca nie ma w tej kwestii całkowitej dowolności. Dlaczego? Odległość do toalety w miejscu pracy dokładnie określają przepisy prawa. W świetle Rozporządzenia odległość dzieląca toalety personelu od stanowiska pracy nie może przekraczać 75 m.

W świetle Rozporządzenia toaleta personelu musi znajdować się nie dalej niż 75 metrów od stanowiska pracy (to znaczy najdalej położonego stanowiska pracy). Wyjątek stanowią natomiast prace stałe wykonywane na przestrzeni otwartej, gdzie odległość od stanowiska pracy do toalety może wynosić do 125 metrów. 

Ile toalet na pracownika?

Nie tylko odległość od toalety jest kwestią, którą regulują przepisy prawa. W tych znajdziemy także wytyczne dotyczące liczby toalet przypadających na personel. Wiemy już, że brak toalety w miejscu pracy jest niedopuszczalna, w firmie musi znajdować się więc przynajmniej jedna toaleta. Szczegółowe wytyczne dotyczące także tego, ile toalet na pracownika musi zapewnić pracodawca.

Liczba ta zależy przede wszystkim od liczby osób zatrudnionych, ale także ich płci. Regulacje na ten temat znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pamiętajmy także, że toaleta to nie wszystko. W przepisach znajdziemy zapis dotyczący także umywalni. W przypadku pracowników administracyjno-biurowych pracodawca musi zapewnić w łazience jedną umywalkę na 30 mężczyzn oraz jedną na 20 kobiet. Inaczej wygląda to jednak w przypadku prac brudzących, na przykład prac budowlanych czy prac związanych z narażeniem na kontakt z substancjami szkodliwymi. Wówczas jedna umywalka powinna przypadać na maksymalnie 5 osób.

Toalety koedukacyjne w miejscu pracy

Wiemy już, że liczba toalet, jaką musi zagwarantować pracownikom pracodawca, uzależniona jest między innymi od płci. Póki co w polskim prawie nie ma zapisów dotyczących toalet dla osób niebinarnych. A czy dopuszczalne są koedukacyjne toalety w miejscu pracy? Ta kwestia została poruszona w przepisach ogólnych Załącznika nr 3 do Rozporządzenia o BHP. Mówią one, że co do zasady, toalety w miejscu pracy powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i oddzielnie dla mężczyzn. Od tej zasady istnieje jednak pewien wyjątek. Toalety w miejscu pracy mogą być koedukacyjne jedynie w miejscach, w których na jednej zmianie pracuje mniej niż 10 osób.

Toalety w miejscu pracy dla osób z niepełnosprawnością

Wiele zakładów pracy nie jest przystosowanych pod względem technicznym do tego, aby zatrudnić osobę z niepełnosprawnością. Warto jednak wiedzieć, jakie prawa mają osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, jak wygląda czas pracy osoby z niepełnosprawnością i jak pracodawcy powinni przygotować stanowisko dla takiej osoby.

Pracodawca zatrudniający w firmie osoby z niepełnosprawnością zobowiązany jest do zapewniania im odpowiednich warunków pracy. Do nich należy nie tylko przystosowane do szczególnych potrzeb stanowisko pracy, ale także wszelkie przestrzenie socjalne czy higieniczno-sanitarne. Wytyczne dotyczące toalety w miejscu pracy dla osób z niepełnosprawnością znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki oraz ich usytuowanie. Przede wszystkim łazienka dla osób z niepełnosprawnościami musi znajdować się w każdej firmie, która zatrudnia takich pracowników. 

Pozostaje zatem pytanie, w jaki sposób przystosować przestrzeń w toalecie dla osób z niepełnosprawnością? Podstawową kwestią jest zapewnienie odpowiedniej przestrzeni manewrowej, zastosowanie drzwi bez progów i montaż urządzeń sanitarnych na odpowiedniej wysokości. Wszystko to powinno być dostosowane szczególnie dla osób poruszających się na wózkach, ponieważ to one potrzebują najwięcej przestrzeni i udogodnień. Osoba z niepełnosprawnością powinna mieć swobodny dostęp do toalety, np. rząd kabin nie powinien być tak rozmieszczony, by utrudniał manewrowanie wózkiem inwalidzkim.

Warto również mieć na uwadze, że zarówno miska ustępowa, umywalka czy baterie łazienkowe powinny być dostosowane do warunków osób z niepełnosprawnościami. W każdej firmie zatrudniającej osoby z niepełnosprawnością na wyposażeniu łazienki powinny znaleźć się także specjalne uchwyty i poręcze.

Awaria toalety w miejscu pracy – co robić w takich przypadkach?

Wiemy już, że jednym z podstawowych obowiązków każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi nieograniczonego dostępu do toalety. Co jednak w sytuacji, gdy mamy do czynienia z awarią toalety w miejscu pracy? Jak powinien postąpić pracodawca w przypadku, gdy toaleta w pracy będzie nieczynna i co na ten temat mówią przepisy bhp?

W sytuacji, gdy awaria toalety w miejscu pracy jest stanem krótkotrwałym i przejściowym, wówczas pracodawca powinien zapewnić osobom zatrudnionym dostęp do tymczasowej toalety w postaci mobilnej kabiny WC i przenośnej umywalki. 

Warto jednak mieć na uwadze, że jest to rozwiązanie, które dopuszczalne jest jedynie w przypadku krótkotrwałych awarii. Jeśli byłoby ono nadużywane przez pracodawcę, a awaria toalety przedłużyłaby się, wówczas pracownik może zgłosić zaistniały problem do Państwowej Inspekcji Pracy i pociągnąć pracodawcę do odpowiedzialności.