Pracodawca ma obowiązek zapewnić zatrudnionym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Dotyczy to nie tylko takich kwestii, jak środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, ale też temperatura powietrza w miejscu wykonywania obowiązków. W bardzo gorące dni koncentracja pracowników jest obniżona, reakcje są spowolnione i ciężko skupić się na poprawnym wykonywaniu zadań. Czy w związku z upałem zatrudnionemu przysługują dodatkowe uprawnienia?
Praca w upale a Kodeks pracy
Prawo pracy reguluje kwestię: upał a praca. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów mówi, że pracodawca ma obowiązek dostarczać podwładnym napoje, jeśli temperatura na zewnątrz przekracza 25 stopni Celsjusza, natomiast w pomieszczeniach jest to 28 stopni.
Według artykułu 232. Kodeksu pracy:
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania.
Kodeks pracy z zasady dotyczy tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Jednak artykuł 304. tego dokumentu podkreśla, że pracodawca jest obowiązany zapewnić odpowiednie warunki pracownikom fizycznym, którzy świadczą usługi na podstawie umów cywilnoprawnych lub prowadzącym własną działalność gospodarczą.
W przypadku skrajnie wysokich temperatur pracownicy mają prawo przerwać wykonywanie zadań. Artykuł 210. Kodeksu pracy podkreśla, że taka sytuacja może mieć miejsce tylko wtedy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika. Istotne jest, aby niezwłocznie poinformować przełożonego o tym fakcie.
Praca w upały – obowiązki pracodawcy
Pracodawca ma więcej obowiązków w kwestii BHP, które mają szczególne znaczenie w gorące, letnie dni. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracownicy fizyczni, którzy pracują na otwartej przestrzeni i nie mają dostępu do bieżącej wody, mogą domagać się zapewnienia wody do mycia (na każdego człowieka):
§ 13 Obowiązek zapewnienia dostatecznej ilości wody
1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostateczną ilość wody zdatnej do picia oraz do celów higienicznosanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych.
2. Ilość wody do celów higienicznych przypadająca dziennie na każdego pracownika jednocześnie zatrudnionego nie może być mniejsza niż:
1) 120 l – przy pracach w kontakcie z substancjami szkodliwymi, trującymi lub zakaźnymi albo powodującymi silne zabrudzenie pyłami, w tym 90 l w przypadku korzystania z natrysków;
2) 90 l – przy pracach brudzących, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagających zapewnienia należytej higieny procesów technologicznych, w tym 60 l w przypadku korzystania z natrysków;
3) 30 l – przy pracach niewymienionych w pkt 1 i 2.
Wysoka temperatura daje się we znaki nie tylko osobom wykonującym pracę na świeżym powietrzu, ale także pracownikom biurowym. Zapewnienie właściwych warunków w biurze w miesiącach letnich, gdy temperatura powietrza jest wysoka, stanowi niezwykle ważną kwestię, jakiej pracodawcy nie mogą lekceważyć. Według przepisów prawa przedsiębiorcy mają obowiązek chronić pracowników nie tylko przed odwodnieniem, ale również przed nadmiernym nasłonecznieniem. W związku z tym okna w biurach powinny być osłonięte roletami, żaluzjami lub oklejone specjalną folią. Oprócz tego właściciele firm często decydują się na zainstalowanie w biurach klimatyzacji lub wiatraków, aczkolwiek nie są do tego zobligowani. Trzeba także pamiętać, że jeśli dzięki klimatyzacji temperatura w biurze spada poniżej 28 stopni Celsjusza, to przełożony nie ma już obowiązku dostarczania napojów.
Praca w upale – gdzie zgłosić naruszenie praw pracownika?
Jeśli pracodawca nie stosuje się do wyżej wymienionych przepisów, podwładni mają prawo zgłosić ten fakt do Państwowej Inspekcji Pracy. Za nieprzestrzeganie przepisów BHP przełożonemu grozi grzywna. Jak wynika z art. 283. Kodeksu pracy:
§ 1. Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Skrócenie czasu pracy w upały – podstawa prawna
Przedsiębiorca może zdecydować się na wprowadzenie dodatkowych przerw regeneracyjnych dla pracowników w momencie najwyższych temperatur bądź skrócenie czasu pracy. Nie jest zobligowany do tego przepisami prawa – decyzja zależy od dobrej woli samego pracodawcy.
Warto dodać, że w Polsce panuje zakaz zatrudniania osób młodocianych przy pracach wykonywanych w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65% (zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac). W świetle Kodeksu pracy osoby młodociane to te, które ukończyły 15 lat i nie przekroczyły 18. roku życia.
Upał w Polsce – jak wpływa na efektywność pracownika?
Wbrew pozorom upały w pracy mogą występować również zimą i jesienią. Dotyczy to na przykład prac w pomieszczeniach, w których znajdują się wielkie piece i inne urządzenia wytwarzające bardzo wysoką temperaturę. Hutnictwo to nie jedyna branża, w której temperatura w pracy daje się we znaki zatrudnionym. Szczególne ryzyko udarów, poparzeń i omdleń dotyczy wszystkich zawodów wykonywanych w ciepłych miesiącach na wolnej przestrzeni. Na wysokie temperatury narażony jest zarówno pracownik budowlany, jak i ochroniarz, kierowca, pracownik pielęgnacji zieleni, ratownik wodny, pracownik biurowy itd.
Dlaczego zagadnienie upał w pracy a prawa pracownika jest tak istotne? Przede wszystkim dlatego, że wysoka temperatura powietrza może bardzo negatywnie wpływać na ludzki organizm. Nie chodzi tu jedynie o zmniejszenie efektywności pracy, ale też niebezpieczeństwo związane z wystąpieniem uszczerbku na zdrowiu, a w skrajnych przypadkach nawet śmierci.
Jak wpływa na nas upał? Przede wszystkim może wywoływać odwodnienie organizmu. Kiedy temperatura powietrza jest wysoka, ciało stara się ochłodzić, wydzielając większe ilości potu. Gdy stan ten się przeciąga, organizmowi zaczyna brakować wody oraz elektrolitów i niezbędne jest ich uzupełnianie.
Odwodnienie może być bardzo niebezpieczne. Wywołuje m.in.:
• niepokój,
• nadmierne pobudzenie,
• skurcze,
• zaburzenie krążenia,
• wymioty,
• utratę świadomości.
W stanie odwodnienia trudno jest pracować zarówno fizycznie, jak i umysłowo. By nawodnić organizm, należy w takim wypadku pić często małe ilości płynów.
Jeszcze poważniejszym skutkiem przegrzania jest udar cieplny. Zaniepokoić powinny nas przede wszystkim stan napięcia, nadmierne zmęczenie, znużenie, ból i zawroty głowy, mdłości, dreszcze, nadmierne pocenie się. Do objawów udaru należą także: zaburzenia mowy i widzenia, przyspieszone tętno, wysoka gorączka, szybki oddech, zwiotczenie mięśni, trudności z oddychaniem, wymioty. Osoba dotknięta udarem traci świadomość, zagrożone jest nie tylko jej zdrowie, ale i życie.
W przypadku pierwszych objawów należy przede wszystkim zadbać o schłodzenie ciała (do temperatury około 38,5 stopni Celsjusza) oraz wezwać pomoc medyczną. Poszkodowanemu powinno się poluzować odzież lub ją zdjąć, okryć go chłodnymi okładami (np. mokrymi ręcznikami), ułożyć we właściwej pozycji, jeśli jest przytomny – podawać chłodne płyny.
Sposoby na upały w pracy
Najważniejszą zasadą jest to, aby pić, zanim poczuje się pragnienie. Warto pić często, małymi porcjami i unikać słodzonych, gazowanych napojów. Należy zadbać także o zróżnicowaną i pełnowartościową dietę. Latem można korzystać z różnorodności świeżych owoców – to też sposób na dodatkowe nawodnienie.
Kolejne sposoby na upały w pracy to:
-
klimatyzacja, wiatrak
Wysokie temperatury uprzykrzają pracę i kojarzą się z wakacyjnym chillem, a nie ciężką pracą. Lato w biurze bez klimatyzacji, w dusznych pomieszczeniach, może być nieprzyjemne. Postarajmy się więc podnieść swój komfort pracy. Być może rozwiązaniem będzie wiatrak? Jeśli pracujemy w biurze z klimatyzacją, nie ustawiajmy bardzo niskich temperatur. Zbytnie ich wahania mogą negatywnie odbić się na zdrowiu.
-
wygodne ubranie
Latem wielu pracowników daje sobie przyzwolenie na nieformalne stylizacje do pracy. Wygodne ubranie na lato w biurze nie musi oznaczać japonek, sukienki na ramiączkach w przypadku pań i krótkich spodenek z T-shirtem w przypadku panów. Wciąż możemy budować swój profesjonalny wizerunek i respektować zasady dress codu, a przy tym czuć się wygodnie. Najlepiej postawić na przewiewne, lekkie materiały eleganckich ubrań. Świetnie sprawdzają się np. len, bawełna czy wiskoza.
Kiedy robi się gorąco, nasza motywacja spada. Większość z nas odczuwa znużenie i senność. W takich przypadkach pomocne będą:
-
dyscyplina
Gdy szef jest na urlopie i w związku z tym aktualnie niczego nas nie wymaga, nie czujemy żadnej presji, sami zacznijmy od siebie wymagać. Bądźmy zdyscyplinowani i pokażmy, że bez nadzoru równie dobrze organizujemy swoją pracę. Dzięki temu szybciej sprostamy obowiązkom i nie poddamy się znużeniu spowodowanemu upałem.
-
dobry plan i jasne cele
Planujmy swoje zadania każdego dnia. Warto zaczynać pracę od tych najbardziej wymagających. Jeśli niebawem czeka nas urlop, nie ulegajmy pokusie zostawienia ważnych spraw na czas, kiedy z niego wrócimy. Spiszmy wszystko, co mamy do zrobienia w najbliższym tygodniu. Wyznaczmy sobie cel i realizuj go małymi krokami.
Sprawdź także, jakie są zasady dostarczania wody dla pracowników przez pracodawcę.
