Perfekcjonizm w pracy – wada czy zaleta?

Pracownik zmotywowany, zdeterminowany, sumienny i zaangażowany – kontra pracownik, który nieustannie jest sfrustrowany, roszczeniowy i nieefektywny. Traci energię jedynie na skupianie się na porażkach i odcinanie sobie drogi do rozwoju. Oto dwie odsłony perfekcjonizmu. Zdrowy perfekcjonizm, którym lubimy się chwalić w rozmowach o pracę, i chorobliwy perfekcjonizm stający się utrapieniem – zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Kiedy sumienność i dążenie do ideału stają się wadą, a kiedy są atutem w CV? Czy wysokie aspiracje rzeczywiście pomagają w karierze? Dowiedz się, jak perfekcjonizm wpływa na wyniki w pracy, rozwój kariery, a także co tak naprawdę oznacza bycie perfekcjonistą.

Na czym polega bycie perfekcjonistą? 

W powszechnym przekonaniu perfekcjonizm jest cechą niezwykle pożądaną, która pomaga w pracy i ogólnie rzecz biorąc, pozytywnie wpływa na życie zawodowe. Pod jego płaszczykiem kryją się jednak dwie strony medalu – perfekcjonizm pozytywny i ten, który może okazać się chorobliwy – toksyczny perfekcjonizm. A zatem perfekcjonizm to cecha, która pomaga czy szkodzi?

Zdrowe podejście do perfekcjonizmu przejawia się przede wszystkim jako dokładność, pracowitość i skrupulatność w działaniu. Perfekcjonista będzie wykonywał wszystkie powierzone mu zadania z pełnym zaangażowaniem i zwracając uwagę na detale. W pozytywnym ujęciu sumienność, która nieodłącznie towarzyszy perfekcjoniście, będzie niezwykle konstruktywna, ale przede wszystkim doprowadzi go do celu, czyli wywiązania się ze swoich obowiązków najlepiej jak potrafi. Perfekcjonista będzie chciał dopracować każdy aspekt zadania, zazwyczaj będzie też preferować ambitne cele, choć nawet w obliczu tych prostszych zachowa profesjonalizm i da z siebie wszystko, bo inaczej nie byłby z siebie zadowolony. Tylko dobrze wykonana praca może dać bowiem satysfakcję. I choć z punktu widzenia pracodawcy perfekcjonizm w pracy może być niezwykle pożądany, niekiedy może on jednak przyjąć niebezpieczną formę. 

Czytaj także: Test Gallupa online – czy warto go zrobić?

Nadmierny perfekcjonizm może okazać się bardzo destrukcyjny. Charakteryzuje go ciągłe dążenie do ideału, którego osiągnięcie może nie być możliwe. Perfekcjonista każde powierzone mu zadanie będzie traktował jako ogromne wyzwanie, co jednocześnie będzie wiązało się ze stawianiem skrajnie wysokich wymagań zarówno sobie, jak i osobom, z którymi współpracuje. Będzie pracował ponad swoje siły i na przykład spędzał całe dnie w pracy, poświęcając na myślenie o zadaniu także czas wolny, co zbliża go do postawy pracoholika. Nigdy też nie będzie w pełni zadowolony z efektów swojej pracy. Choć uda mu się wykonać zadanie z pełnym sukcesem, na końcu drogi uzna, że mógł zrobić coś lepiej. Będzie dopatrywał się uchybień, niedociągnięć w swojej pracy, co doprowadzi do obniżenia poczucia własnej wartości, frustracji, ciągłego niezadowolenia z siebie. Taki perfekcjonizm nie tylko nie pomaga w karierze, ale i zabiera radość z życia.

Przyczyny perfekcjonizmu – jak się zaczyna perfekcjonizm?

Dążenie do bycia najlepszym, potrzeba akceptacji, szacunku i podziwu u innych, a także pragnienie posiadania pełnej kontroli nad własnym życiem – od tego się zaczyna. Gdzie doszukiwać się podstaw przekonania, że w życiu nieustannie należy dążyć do ideału? Jakie są przyczyny perfekcjonizmu?

W ujęciu psychologicznym dążenie do perfekcjonizmu zaczyna się w dzieciństwie, a konieczność zdobywania coraz wyższych celów wynosimy z domu. Wpływ na rozwój perfekcjonizmu mają relacje rodzinne i społeczne,  mówi się nawet, że perfekcjonizm jest cechą dziedziczoną, ponieważ bardzo często perfekcjoniści to dzieci niezwykle ambitnych rodziców, którym zależy na tym, by ich dziecko nieustannie dążyło do perfekcji. Wymagania dotyczące najlepszych ocen w szkole, osiągania kolejnych sukcesów i bycia lepszym od innych – tego często oczekuje się od najstarszych pociech albo jedynaków. Efektem może być zaniżone poczucie własnej wartości u młodego człowieka oraz przeświadczenie, że osiągnięcie ideału i bycie najlepszym jest synonimem szczęścia. Wychowanie w duchu dążenia do doskonałości może sprawić, że człowiek zaczyna obawiać się oceny swojej pracy, staje się wyczulony na krytykę i poszukuje uznania u innych.

Nie jest to oczywiście jedyny mechanizm społeczny wpierający wykształcenie się nadmiernego perfekcjonizmu oraz stresu i niepokoju wywołanych brakiem spełniania wysokich standardów. Niekiedy chorobliwe dążenie do doskonałości może pojawić się jako rodzaj sprzeciwu wobec postaw wykazywanych przez najbliższe otoczenie. Właściwą diagnozę przyczyn destrukcyjnych postaw związanych z perfekcjonizmem może postawić np. psychoterapeuta.

Nadmierny perfekcjonizm – objawy

Dążysz do perfekcji. Przykładasz się do wykonywanych zadań. Powierzone Ci obowiązki wykonujesz z pełnym zaangażowaniem. Ważne są dla Ciebie wysokie standardy – w tym co robisz i w tym, co robią inni. Z pełnym przekonaniem jako jedną ze swoich silnych stron w CV możesz wpisać: perfekcjonizm. Poczucie, że w życiu kluczowe jest bycie „naj”, bywa jednak bardzo niebezpieczne. 

Nadmierny perfekcjonizm nie jest dobry ani dla osoby wymagającej od siebie sięgnięcia ideału, ani dla otoczenia perfekcjonisty. Taki perfekcjonizm bowiem psuje tkankę społeczną w środowisku pracy, może doprowadzić do wypalenia zawodowego, wycieńczenia psychicznego, prokrastynacji, a także chociażby błędów w zarządzaniu (perfekcjonista zwalnia lub dyscyplinuje pracowników, którzy jego zdaniem nie dali z siebie wszystkiego). Z tego też powodu perfekcjoniści częściej wchodzą w konflikty, krytykują, nie mają w zwyczaju chwalić i ogólnie rzecz ujmując, rzadko są zadowoleni ze swojego zespołu.

Czytaj także: Syndrom urojonej publiczności w pracy – na czym polega?

Kluczowe jest więc zareagowanie w odpowiednim czasie. Pozostaje zatem pytanie, kiedy zacząć reagować? Kiedy pozytywny perfekcjonizm zmienia się w ten toksyczny? Jakie są objawy perfekcjonizmu i po czym poznać, że przekraczamy cienką granicę pomiędzy sumiennością a toksyczną odmianą perfekcjonizmu? 

Pierwszym i najłatwiej rozpoznawalnym objawem nadmiernego perfekcjonizmu jest wspomniany wcześniej pracoholizm. U perfekcjonisty bardzo często zaciera się granica między życiem zawodowym a prywatnym. Przestają istnieć godziny pracy, a kluczowe stają się nadgodziny. Brak jest tutaj jakichkolwiek granic, a pozostaje jedynie poczucie obowiązku. Perfekcjonista nie znajduje w sobie tolerancji dla błędów. W podejściu do powierzonych mu zadań nie pozostawia przestrzeni na jakąkolwiek elastyczność. Trzyma się sztywnych reguł. Stawia niezwykle wysoko poprzeczkę sobie i swoim współpracownikom. Nie dlatego, że sam tak chce – uważa, że wszyscy wokół właśnie tego od niego wymagają. Jednocześnie to, czego uda mu się dokonać, w postrzeganiu perfekcjonisty nie jest idealne. Ma on tendencję do poprawiania innych, a jednocześnie czuje ogromny lęk przed ewentualną porażką i strach przed krytyką. Poczucie własnej wartości opiera na ocenie innych. 

Objawy perfekcjonizmu, które powinny zapalić czerwoną lampkę nie tylko u samego pracownika, ale przede wszystkim u jego przełożonych, to niechęć do korzystania z urlopów. Perfekcjonista zwykle sumiennie przestrzega też punktualnego stawiania się na stanowisku, jednocześnie nie przywiązując większej wagi do godzin zakończenia pracy. W jego przeświadczeniu – nie potrzebuje wypoczynku ani czasu na regenerację lub jest świadomy tego, że i tak nie uda mu się wypocząć, myślami ciągle będzie bowiem przy zdaniach.

Wysokie wymagania wobec siebie nierzadko idą w parze z brakiem wiary w swoje kompetencje i niskim poczuciem własnej wartości. W przypadku napotkania trudności i doświadczania porażki perfekcjonista będzie zrzucać winę na karb braku umiejętności. Efektem tego nadmierny stres, zmęczenie i poczucie własnej niedoskonałości hamują u niego kreatywne myślenie i pomysłowość. Perfekcjonista nie dopuszcza myśli, że większa wyrozumiałość wobec siebie i obniżenie poprzeczki mogłyby mu pomóc lepiej wykonać zadania.  

Rodzaje perfekcjonizmu 

Wiemy już, że perfekcjonizm może mieć swoją pozytywną i pożądaną stronę, jak i tę negatywną, blokującą rozwój kariery zawodowej. W literaturze psychologicznej wyróżnia się jednak trzy rodzaje perfekcjonizmu, z których każdy uzależniony jest od strony narzucającej oczekiwania. 

Stawianie sobie i innym nierealistycznych wymagań i wysokich standardów bardzo często wywołuje poczucie presji prowadzące do bezradności. W przypadku, gdy postawionych celów nie uda się zrealizować, pojawić się może krytyczna postawa i wysoka roszczeniowość. 

Perfekcjonista w pracy – jak sobie radzić?

Pomiędzy pozytywnym a nadmiernym i toksycznym perfekcjonizmem istnieje bardzo cienka granica. W wirze codziennych obowiązków bardzo łatwo ją przekroczyć. Pierwszym krokiem, by uporać się ze stawianiem samemu sobie nierealnych do spełnienia oczekiwań, jest zdanie sobie sprawy z występowania problemu. Pamiętajmy, że choć perfekcjonista potrafi patrzeć na siebie bardzo krytycznym okiem, nie zawsze dostrzeże problem leżący w niezdrowym podejściu do pracy i obowiązków. Warto mieć na uwadze, że perfekcjonizm i nadgorliwość w pracy nie ograniczają się jedynie do sfery życia zawodowego, a bardzo często przekładają się także na relacje rodzinne i partnerskie. Zatem w jaki sposób rozpocząć pracę nad sobą i jak radzić sobie z nadmiernym perfekcjonizmem? 

Niezwykle ważne jest znalezienie balansu między życiem prywatnym, a życiem zawodowym. Danie sobie przyzwolenia na odpoczynek, regenerację i relaks. Unikajmy stawiania sobie wielu nierealistycznych celów na raz. Stosujmy metodę małych kroków – po zrealizowaniu jednego celu, stopniowo stawiajmy sobie coraz wyższe wymagania. Monitorujmy proces wykonywania zadania na każdym etapie – wówczas bez problemu dostrzeżemy postępy swojej pracy, z czasem nauczymy się ją doceniać, a ewentualne błędy będziemy mogli na bieżąco korygować. Jednocześnie postarajmy się obniżyć nieco swoje standardy. Choć początki mogą być bardzo trudne i bolesne, przekonamy się, że nawet po niewykonaniu zadania na 100 procent nie tracimy uznania w oczach innych, nie będziemy gorsi. Cieszmy się z małych sukcesów, nie doszukujmy się automatycznie przyczyn porażek w samych sobie. Perfekcjonista musi sobie uzmysłowić, że bardzo często końcowy sukces uzależniony jest od wielu czynników zewnętrznych. Niekiedy należy dać sobie przyzwolenie na poniesienie porażki, bo jest ona nieodłączną częścią życia każdego z nas. 

Czytaj także: Jak sprawdzić osobowość zawodową?

Jak wyleczyć się z perfekcjonizmu?

Perfekcjonizm może mieć negatywny wpływ na wiele aspektów naszego życia. Taka postawa wpływa na pracę, ale też może powodować problemy ze zdrowiem. Dlatego kluczowa jest tutaj walka z narzucaniem sobie nadmiernie wysokich, bardzo często nieosiągalnych wyzwań. Uświadomienie sobie problemu to pierwszy krok prowadzący do wyleczenia. Pamiętajmy jednak, że najskuteczniejszą formą wyleczenia się z perfekcjonizmu jest psychoterapia. Terapia perfekcjonizmu nie polega wcale na wyeliminowaniu cech osobowości odpowiadających za poczucie potrzeby bycia idealnym, ale zmniejszeniu odczuwania przymusu stawiania wobec siebie i innych nadmiernie wysokich wymagań. Kolejnym ważnym celem leczenia perfekcjonizmu jest zbudowanie adekwatnej samooceny, która nie jest uzależniona od opinii innych i osiąganych sukcesów. Perfekcjonista musi dać sobie przyzwolenie na bycie wystarczająco dobrym, a nie najlepszym wedle niemożliwych do osiągnięcia standardów.

Perfekcjonizm w pracy zawodowej – zalety i wady

Perfekcjonizm – cecha charakteru przez wielu postrzegana raczej jako zaleta niż wada. Ma ona jednak swoje blaski i cienie. Niekiedy staje się chorobliwa i niebezpieczna zarówno dla samego perfekcjonisty, jak i jego otoczenia. Jakie plusy i minusy ma nadmierne zaangażowanie w wykonywanie obowiązków i dążenie do bycia najlepszym? 

Zalety perfekcjonizmu: 

• zdyscyplinowanie,

• wysoka motywacja do pracy,

• rzadkie nieobecności w pracy,

• poczucie odpowiedzialności,

• przestrzeganie zasad i procedur,

• nieustanne dążenie do rozwijania swoich umiejętności, 

• zaangażowanie w wykonywane obowiązki,

• duża spostrzegawczość i skupienie na detalach.

Wady perfekcjonizmu: 

• brak satysfakcji z życia zawodowego,

• lęk przed krytyką i oceną innych ludzi,

• roszczeniowość i krytycyzm w stosunku do współpracowników,

• konfliktowość, pogorszenie atmosfery w zespole, 
• nastawienie na rywalizację w grupie,

• życie w ciągłym stresie,

• nieumiejętność wypoczynku,

• nieradzenie sobie z porażkami,

• zwiększenie ryzyka wypalenia zawodowego i depresji,

• niska samoocena, syndrom oszusta.