Umowa na czas nieokreślony – kiedy przysługuje, Kodeks pracy

Umowa na czas nieokreślony jest uważana za najkorzystniejszą umowę dla pracownika. Taka forma zatrudnienia daje ochronę stosunku pracy, gdyż wiąże pracodawcę i pracownika bezterminowo. Dzięki temu pracownik odczuwa stabilizację zatrudnienia. Bezterminowa umowa jest korzystna także dla pracodawcy, gdyż wzmacnia lojalność pracownika względem firmy i motywuje go do większego zaangażowania w pracę. Mało kto wie, że osoby na czasowych kontraktach mogą po określonym w prawie pracy czasie wnioskować o bezterminową umowę, a pracodawca powinien, w miarę możliwości, uwzględnić wniosek (Kp, art. 29³ § 2). Poniżej znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje o nawiązywaniu, wykonywaniu pracy oraz sposobie i okresie wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony.

Umowa na czas nieokreślony – co to?

Umowa o pracę na czas określony to jeden z dopuszczalnych przez prawo pracy typów umów, w wyniku których zostaje nawiązany stosunek pracy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.

W umowie o pracę na czas nieokreślony nie ma mowy o dacie jej wygaśnięcia. W praktyce oznacza to, że pracownik będzie świadczył stosunek pracy do momentu, kiedy sam zdecyduje się złożyć wypowiedzenie lub zostanie mu ono wręczone przez pracodawcę.

Umowa o pracę na czas nieokreślony musi zawierać określony rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wymiar czasu pracy, wynagrodzenie i jego elementy oraz termin rozpoczęcia pracy. 

Umowa na czas nieokreślony – po jakim czasie?

Umowa o pracę na czas nieokreślony nie zawsze jest pierwszą umową proponowaną nowemu pracownikowi. Często na początku stosuje się umowę próbną lub umowę czasową. W ten sposób pracodawca zabezpiecza się na wypadek, gdyby nowa osoba nie do końca pasowała do organizacji lub się nie sprawdziła na danym stanowisku.

Oczywiście jeśli taka jest wola pracodawcy oraz pracownika, umowa o pracę na czas nieokreślony może być pierwszą podpisywaną pomiędzy nimi umową. Bywa tak w przypadku zatrudniania wysokiej klasy specjalistów lub kiedy przedsiębiorstwo ma problem z obsadzeniem stanowisk i stara się przyciągnąć kandydatów wyjątkowo stabilnymi warunkami zatrudnienia.

Co ważne, strony mogą zawrzeć maksymalnie trzy umowy na czas określony.

Z powyższego przepisu wynika, że po 33 miesiącach automatycznie następuje przekształcenie umowy na czas nieokreślony, niezależnie od tego, jaki zapis widniał na dokumencie.

• Przykład

Pierwsza umowa o pracę na okres próbny zawarta została na okres 3 miesięcy. Po niej pracodawca podpisał umowę na czas określony na 33 miesiące. Jednak do 33 miesięcy zostają dodane 3 miesiące umowy próbnej, co daje łącznie 36 miesięcy. Ponieważ umowy na czas określony może trwać tylko 33 miesiące, już po 30 miesiącu drugiej umowy stosunek pracy przekształca się automatycznie w umowę na czas nieokreślony. 

W przypadku, gdy umowy czasowe zawierane były kilkukrotnie na okres krótszy, umowa na czas nieokreślony rozpoczyna się z czwartą umową.

• Przykład

Pracodawca podpisuje z pracownikiem umowę próbną na 3 miesiące. Następnie proponuje mu umowę na rok. Po tym czasie podpisana zostaje kolejna umowa na rok. Po tym czasie pracodawca może zaproponować pracownikowi wyłącznie umowę na czas nieokreślony, gdyż kolejna umowa jest już czwartą umową.

Wniosek o umowę na czas nieokreślony – wzór

Nie tylko pracodawca, ale i pracownik może wyjść z inicjatywą podpisania bezterminowej umowy o pracę. W tym celu składa wniosek, który pracodawca musi rozpatrzyć w ciągu miesiąca. Jeśli odmówi – ma obowiązek uzasadnić swoją decyzję. 

Pracownik może złożyć tego typu wniosek po raz pierwszy, gdy łączy okres zatrudnienia w firmie wynosi co najmniej pół roku. Co więcej, jeśli pracodawca odmówił, kolejny raz można złożyć wniosek dopiero po upływie roku kalendarzowego.

Umowa na czas nieokreślony a zwolnienie

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 30. § 1 Kp umowa o pracę zostaje rozwiązania:

• za porozumieniem stron, 
• w wyniku oświadczenia woli jednej ze stron:
  • z wypowiedzeniem, z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
  • bez wypowiedzenia, bez zachowania okresu wypowiedzenia, 
• w wyniku upływu czasu, na jaki umowa na czas określony była zawarta.

Umowa na czas nieokreślony najtrwalej łączy pracownika z firmą. W tym wypadku, aby pracodawca mógł wręczyć wypowiedzenie, muszą zaistnieć ku temu odpowiednie przesłanki, jak np. likwidacja stanowiska pracy, zwolnienie grupowe lub zwolnienie dyscyplinarne w związku z rażącym naruszeniem bądź zaniedbaniem obowiązków pracowniczych. 

Z drugiej strony, jeśli pracownik chce zrezygnować z pracy, powinien zastanowić się dwa razy, jak to sensownie zrobić, zwłaszcza gdy pracuje w swojej firmie ponad 3 lata. Dlaczego? Ponieważ przy takim stażu pracy okres wypowiedzenia trwa 3 miesiące i liczony jest od 1 dnia po miesiącu, w którym zostało złożone wypowiedzenie. W związku z tym podjęcie nowego zatrudnienia w ciągu miesiąca może być niemożliwe, chyba że pracownik porozumie się ze swoim szefem i  np. zostanie zwolniony z obowiązku wykonywania pracy na okresie wypowiedzenia.

• Jak najszybciej rozwiązać umowę o pracę na czas nieokreślony? 

Jeśli pracownik wypowiada umowę lub zostaje zwolniony z wypowiedzeniem, wówczas obowiązuje go okres wypowiedzenia adekwatny do stażu pracy:

• 2 tygodnie, przy zatrudnieniu krótszym niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc: przy zatrudnieniu trwającym co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące: przy zatrudnieniu trwającym co najmniej 3 lata.

Pracodawca i pracownik mogą podpisać porozumienie, w wyniku którego umowa rozwiązywana jest szybciej niż wynika to z obowiązującego okresu wypowiedzenia. Co ważne, obie strony muszą się zgodzić. Firma nie może skrócić okresu wypowiedzenia wbrew woli pracownika, a pracownik nie może pracować na okresie wypowiedzenia krócej, bo na przykład znalazł już inną pracę. Niestawienie się do pracy, niezależnie od tego, czy jest to okres wypowiedzenia, czy inny okres zatrudnienia, jest ciężkim naruszeniem pracowniczym, za który grożą konsekwencje dyscyplinarne, w tym z wpisaniem do akt. To ważne, gdyż np. nagana w aktach może znacząco utrudniać znalezienie nowej pracy!

Czy skrócenie okresu wypowiedzenia jest korzystne dla pracownika – zależy od tego, czy ten chce i może szybko podjąć pracę gdzieś indziej. W przypadku, gdy nie ma niczego nowego „na oku", 3 miesiące okresu wypowiedzenia zabezpieczają go przed nagłą utratą środków do życia w czasie poszukiwania nowego zatrudnienia.

Z drugiej strony również pracodawca może chcieć, by pracownik odszedł szybciej, bo na przykład zmienia strukturę organizacyjną firmy, nie chce przydzielać tej osobie odpowiedzialnych, długoterminowych projektów albo w żaden inny sposób w nią inwestować, skoro „jedną nogą" jest już poza organizacją.

Umowa na czas nieokreślony a ciąża

Pracownica w ciąży ma zapewnioną szczególną ochronę. Zgodnie z artykułem 177 § 1 Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w czasie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, chyba że zachodzą przesłanki przewidziane w ustawie, takie jak ciężkie naruszenie obowiązków pracownicy lub likwidacja zakładu pracy. 

W przypadku umowy na czas nieokreślony pracownica nie musi się obawiać utraty zatrudnienia z powodu ciąży czy niezdolności do pracy wynikającej np. z zagrożonej ciąży – ochrona obowiązuje niezależnie od długości zatrudnienia i momentu zawarcia umowy.

Warto dodać, że panie, które są zatrudnione na czas określony, również są chronione: jeśli umowa uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa to ulega automatycznemu przedłużeniu do dnia porodu (z wyjątkiem, gdy pracownica była zatrudniona na zastępstwo).

Umowa na czas nieokreślony a zmiana etatu

Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony daje stabilność zatrudnienia, ale nie wyklucza możliwości zmiany wymiaru czasu pracy, czyli zmiany etatu. Zgodnie z art. 42 § 1 i § 2 Kodeksu pracy zmiana etatu wymaga wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy lub zawarcia porozumienia zmieniającego.

Oznacza to, że pracodawca nie może samowolnie zwiększyć lub zmniejszyć etat bez zgody pracownika, chyba że zaistnieją uzasadnione okoliczności (np. trudna sytuacja finansowa firmy) i spełnione zostaną warunki przewidziane prawem.

Co ważne, przy zmianie etatu pracownik na umowie bezterminowej ten pozostaje nadal zatrudniony na czas nieokreślony. Zmianie ulega jedynie wymiar pracy, a także proporcjonalnie jego wynagrodzenie oraz inne świadczenia pracownicze (np. urlop wypoczynkowy), które są dostosowywane do nowego czasu pracy. 

Umowa na czas nieokreślony a kredyt gotówkowy

Umowa o pracę na czas nieokreślony może mieć też znaczenie w przypadku, gdy staramy się o kredyt. To jedna z preferowanych form zatrudnienia u kredytobiorcy, gdyż jest oceniana jest przez banki jako źródło przewidywalnych i trwałych dochodów. Umowa o pracę na czas nieokreślony zwiększa wiarygodność kredytową, co w praktyce oznacza również, że posiadając ją, możemy liczyć na nieco lepsze warunki kredytu, np. dłuższy okres spłaty albo większą kwotę kredytu.

Umowa na czas nieokreślony – urlop

Wymiar urlopu wypoczynkowego nie zależy od tego, czy podpisujemy ją na czas określony, czy nieokreślony, ale od stażu pracy. Jeśli ten wynosi do 10 lat (łącznie z okresem nauki, za którą dodaje się liczbę lat stażu wg sposobu wskazanego w Kp.), pracownik ma 20 dni urlopu. W przypadku dłuższego stażu pracy, może skorzystać z 26 dni wypoczynku od pracy. 

Czy umowa zlecenie może być na czas nieokreślony?

Co do zasady umowę zlecenia zawiera się doraźnie na wykonanie określonej czynności. Zazwyczaj są to jednorazowe czynności takie jak np. obsługa eventu przez hostessę. Niemniej jednak dopuszczalne jest zawarcie umowy zlecenia na czas nieokreślony. Jest to możliwe wtedy, gdy określona czynność powtarza się cyklicznie np. co tydzień.

Ważne jest to, że umowa zlecenie nie może być stosowana zastępczo zamiast umowy o pracę. Jeśli dana osoba regularnie wykonuje polecenia wskazane przez pracodawcę w określonym miejscu i czasie, właściwa będzie umowa o pracę, gdyż taka sytuacja ma znamiona stosunku pracy.

Umowa na czas nieokreślony: 

• zalety

Umowa o pracę na czas nieokreślony daje stabilizację pracownikowi. Może rozwijać się w strukturze firmy, inwestując w siebie i piąć po szczeblach kariery. Jeśli dodatkowo ma aż 3 miesiące wypowiedzenia, nie boi się, że nagle straci środki do życia. Takie poczucie bezpieczeństwa przekłada się na większe zadowolenie z pracy, mniejszy stres, większą skuteczność i chęć podejmowania nowych wyzwań. Z umową bezterminową łatwiej planować przyszłość zawodową, a także podejmować osobiste decyzje np. w sprawie zakupu mieszkania lub jakiejś ruchomości. Bezterminowa umowa o pracę może być ważna w czasie ubiegania się o kredyt hipoteczny czy pożyczkę.

Umowa bezterminowa szczególnie ceniona jest przez kobiety, które planują powiększenie rodziny. Mając taką umowę, bez problemu mogą skorzystać z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy wychowawczego, a po powrocie wrócić do pracy na to samo stanowisko lub na stanowisko za takie same wynagrodzenie.

• wady

Umowa bezterminowa ma także pewne wady dla pracownika. Przede wszystkim trudniej ją rozwiązać, co może być problematyczne dla osób ceniących niezależność i chcących zachować elastyczność zawodową. Brak końcowej daty umowy niektóre osoby może przytłaczać, np. jeśli ktoś nie jest pewien, czy właśnie tą ścieżką kariery chce podążać, zawsze marzył o czymś innym albo czuje się źle w danym miejscu pracy z uwagi na kiepską atmosferę, niewłaściwe zarządzanie itp.

Czytaj także: Kompetencje zawodowe – dlaczego czasami ukrywamy przed pracodawcą wyższe kwalifikacje? Rozmowa z ekspertem