Praca w nocy wiąże się dla pracownika z większymi uciążliwościami niż praca w dzień. Wykonywane wówczas zajęcia wydają się dużo cięższe i bardziej wymagające. W imię złagodzenia negatywnych skutków pracy w godzinach nocnych i zrekompensowania uciążliwości, Kodeks pracy gwarantuje pracownikom dodatek za godziny nocne. Sprawdź, ile wynosi dodatek za pracę w godzinach nocnych 2023 i czy praca w nocy dotyczy każdej grupy pracowników.
Spis treści
- Praca w porze nocnej – jakie godziny obejmuje?
- Czy można odmówić pracy w nocy? Kodeks pracy
- Czy dodatek za pracę w porze nocnej przysługuje osobom pracującym w takiej formie okazjonalnie?
- Ile wynosi dodatek za nocki 2023 r.
- Czy wysokość dodatku za godziny nocne jest taka sama na każdym stanowisku?
- Jak obliczyć dodatek za pracę w nocy 2023?
- Praca w nocy – kto nie może pracować?
- Czy po nocnej zmianie można zostać na nadgodziny?
- Zmiana czasu a praca w godzinach nocnych
- Dodatek za godziny nocne 2023 – najczęściej zadawane pytania
Praca w porze nocnej – jakie godziny obejmuje?
W niektórych zawodach praca w nocy jest po prostu normą. Wiele mówi się o jej wpływie na nasz organizm, wskazując, że praca w porze nocnej jest w sprzeczności z naturalnym rytmem snu i czuwania człowieka. To dlatego warto wiedzieć, w jaki sposób zapewnić sobie maksimum komfortu nocą, co jeść na nocnej zmianie i jak o siebie zadbać. Na początek warto jednak wyjaśnić, kiedy tak naprawdę mamy do czynienia z praca nocną i jakie godziny ona obejmuje.
Czytaj także: Jak się wyspać po nocnej zmianie?
Praca w godzinach nocnych regulowana jest Kodeksem pracy. W myśl obowiązujących przepisów, pora nocna obejmuje 8 godzin między godziną 21:00 a 7:00. Taka rozpiętość czasowa daje pracodawcy pełne prawo dookreślenia, na jakie godziny przypada pora nocna obowiązująca pracowników w jego firmie.
W związku z tym dla każdego pracownika, pora nocna może przypadać na inne godziny, pod warunkiem, że mieszczą się one w określonych przepisami granicach. Ramy czasowe ustala więc pracodawca, ogłaszając je w regulaminie pracy czy układzie zbiorowym. Może on zadecydować, że praca w nocy w jego firmie będzie przypadać na przykład między godzinami 21:00 a 5:00 czy 23:00 a 7:00.
Pamiętaj!
Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00.
Warto wiedzieć, że pojęcie pracy w porze nocnej dotyczy także pracowników, których czas pracy w każdej dobie obejmuje co najmniej 3 godziny pory nocnej.
Czy można odmówić pracy w nocy? Kodeks pracy
Praca w godzinach nocnych może okazać się bardzo obciążająca, zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Czy rozregulowanie biologicznego zegara koniecznością pełnienia obowiązków zawodowych nocą jest wystarczającą przesłanką do odmówienia świadczenia pracy w takim modelu? Niestety nie. Warto jednak wiedzieć, że przepisy prawa wskazują uprzywilejowane grupy osób, które mogą odmówić pracy w nocy.
Dobrowolność podjęcia pracy w nocy dotyczy osób z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności oraz rodziców dzieci do lat 4. Ci ostatni mają prawo w każdej chwili odmówić pracy w godzinach nocnych, uzasadniając to koniecznością sprawowania opieki nad potomkiem. Z kolei osoby z niepełnosprawnością, decydując się na pracę w godzinach nocnych, muszą przedstawić zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do takiej formy pracy.
Pamiętaj!
Pracy w nocy odmówić mogą pracownicy z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności oraz rodzice dzieci, które nie ukończyły czterech lat.
Czy dodatek za pracę w porze nocnej przysługuje osobom pracującym w takiej formie okazjonalnie?
Zagadnieniem związanym z pracą w godzinach nocnych, które często budzi wiele wątpliwości, jest kwestia przysługującego za pracę w nocy dodatku. Na początek warto zweryfikować, czy dodatek za nocki należy się jedynie pracownikom wykonującym pracę w nocy na stałe czy także tym, którzy pracują w takiej formie jedynie okazjonalnie. Otóż dodatek za nocki jest rekompensatą za zwiększoną uciążliwość pracy. Wobec tego należy się absolutnie każdemu pracownikowi, który wypełnia swoje obowiązki zawodowe w godzinach nocnych. Jest on niezależny od rodzaju pracy czy stanowiska.
Ile wynosi dodatek za nocki 2023 r.
Osobie wykonującej pracę w nocy, jako forma wynagrodzenia, przysługuje tak zwany dodatek za pracę w godzinach nocnych. Kwestię dodatku reguluje Kodeks pracy i Art. 151:
Kodeks pracy, art. 151.8 [Dodatek za pracę w porze nocnej]
§ 1. Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
Na podstawie tego możemy wywnioskować, że dodatek za pracę w godzinach nocnych 2023 uzależniony jest od dwóch czynników:
-
wymiaru czasu pracy w danym miesiącu kalendarzowym (liczba godzin do przepracowania wyliczona wg zasad określonych art. 130 Kodeksu pracy),
-
minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2023 roku (od 1 stycznia 2023 roku najniższa pensja osiągnęła kwotę 3490 zł brutto, a od 1 lipca wzrosła do 3600 zł).
Pamiętaj!
Dodatek za godziny nocne wynosi 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym. W 2023 roku minimalne wynagrodzenie zmienia się dwa razy – od 1 stycznia wynosiło 3490 zł, a od 1 lipca wzrosło do 3600 zł.
Zatem ile wynosi dodatek za nocki 2023? Poniżej przedstawiamy tabelę z wyliczeniem wysokości dodatku za pracę w godzinach nocnych na każdy miesiąc.
|
Miesiąc |
Liczba przepracowanych godzin |
Obliczenie wysokości dodatku za pracę w godzinach nocnych |
Wysokość dodatku za 1 godzinę |
|
Styczeń |
168 |
3 490 zł / 168 h x 20% |
4,15 zł |
|
Luty |
160 |
3 490 zł / 160 h x 20% |
4,36 zł |
|
Marzec |
184 |
3 490 zł / 184 h x 20% |
3,79 zł |
|
Kwiecień |
152 |
3 490 zł / 152 h x 20% |
4,59 zł |
|
Maj |
168 |
3 490 zł / 168 h x 20% |
4,15 zł |
|
Czerwiec |
168 |
3 490 zł / 168 h x 20% |
4,15 zł |
|
Lipiec |
168 |
3 600 zł / 168 h x 20% |
4,29 zł |
|
Sierpień |
176 |
3 600 zł / 176 h x 20% |
4,09 zł |
|
Wrzesień |
168 |
3 600 zł / 168 h x 20% |
4,29 zł |
|
Październik |
176 |
3 600 zł / 176 h x 20% |
4,09 zł |
|
Listopad |
160 |
3 600 zł / 160 h x 20% |
4,50 zł |
|
Grudzień |
152 |
3 600 zł / 152 h x 20% |
4,74 zł |
Źródło: opracowanie własne
Tabela powyżej przedstawia minimalne stawki wysokości dodatku za pracę w godzinach nocnych 2023. Obowiązujące u danego pracodawcy przepisy mogą przewidywać wyższy dodatek za pracę w nocy. Co jeszcze warto wiedzieć o zasadach naliczania dodatku za pracę w nocy? Kodeks pracy formułuje także przepisy dotyczące pracowników, którzy pracują w godzinach nocnych zawsze poza zakładem pracy. Z nimi pracodawca może rozliczać się na zasadzie ryczałtu.
Kodeks pracy, art. 151.8 [Dodatek za pracę w porze nocnej]
§ 2. W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek, o którym mowa w § 1, może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
Jego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy porą nocną. Jeśli w danym miesiącu pracownik przepracuje więcej godzin niż założono, wówczas przysługuje mu wyrównanie. W przypadku, gdy godzin pracy będzie mniej – kwota dodatku nie ulegnie zmianie.
Sprawdź także, czym jest chroniczne zmęczenie i jak sobie z nim poradzić.
Czy wysokość dodatku za godziny nocne jest taka sama na każdym stanowisku?
Pamiętajmy, że choć obowiązuje minimalna stawka dodatku za pracę w godzinach nocnych, pracodawca może ustalić ją na wyższym poziomie. Pamiętamy także, że pracowników zajmujących kierownicza stanowiska obowiązują odrębne zasady dotyczące dyspozycyjności w godzinach nadliczbowych, poza stałymi godzinami funkcjonowania zakładu. W związku z tym może również pojawić się pewna wątpliwość co do tego, czy wspomniany dodatek należy się każdemu pracownikowi czy tylko wybranemu przez przełożonego? Czy dodatek za pracę w godzinach nocnych jest taki sam na każdym stanowisku?
Przede wszystkim warto zaznaczyć, dodatek za pracę w nocy przysługuje każdemu pracownikowi – niezależnie od zajmowanego stanowiska i pełnionej przez niego funkcji. Dodatek ten obowiązuje także w przypadku kadry kierowniczej i zarządzającej.
Pamiętaj!
Przepisy prawa nie wykluczają żadnej kategorii pracowników z prawa do dodatku za pracę w godzinach nocnych. Przysługuje on wszystkim pracownikom, w tym także kadrze zarządzającej i kierowniczej.
Jak obliczyć dodatek za pracę w nocy 2023?
Obliczenie wysokości dodatku za pracę w nocy nie jest trudne. Pierwszym krokiem jest obliczenie wymiaru czasu pracy dla poszczególnych miesięcy w roku. Wymiar miesięcznego czasu pracy wyliczany jest na podstawie zasad określonych w art. 130 Kodeksu pracy. Po ustaleniu liczby godzin pracy, wysokość minimalnego wynagrodzenia należy podzielić przez wymiar czasu pracy w danym miesiącu, a uzyskany wynik pomnożyć przez 20 proc.
Pamiętaj!
Formą wynagrodzenia za pracę w godzinach nocnych jest dodatek, którego wysokość to procent zależny od minimalnego wynagrodzenia określonego na dany rok. Procent ten wynosi 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z podzielenia kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę przez liczbę godzin przepracowanych w miesiącu, w którym pracownik pełnił obowiązki zawodowe porą nocną.
Praca w nocy – kto nie może pracować?
Praca w godzinach nocnych wiąże się dla pracownika z wieloma uciążliwościami, jakich nie doświadczymy podczas pracy dziennej. Z uwagi na to przepisy prawa wprowadziły pewne ograniczenia, wykluczając możliwość pracy w nocy przez niektóre grupy pracowników.
W świetle prawa zakaz wykonywania pracy w nocy dotyczy:
-
kobiet w ciąży,
-
pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia. Wyjątkiem są sytuacje, gdy pracownik wyrazi na to zgodę. W przypadku, gdy oboje opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia do zwolnienia z pracy w porze nocnej może korzystać tylko jedno z nich,
-
pracownika młodocianego,
-
pracownika z niepełnosprawnością, chyba że pracownik posiada zaświadczenie od lekarza o braku przeciwwskazań do pracy w nocy.
Należy pamiętać, że w przypadku niektórych pracowników, pracodawca może skierować ich na pracę w nocy tylko za zgodą samego zainteresowanego lub po otrzymaniu zaświadczenia od lekarza o braku przeciwwskazań do pracy w godzinach nocnych.
Czy po nocnej zmianie można zostać na nadgodziny?
Kolejną kwestią, jaką warto rozstrzygnąć zaraz obok regulacji dotyczących pracy w nocy, jest praca w godzinach nadliczbowych. W tym miejscu pojawia się pytanie: czy po zmianie nocnej pracownik może zostać na nadgodziny? I w tej kwestii Kodeks pracy wyraźnie stanowi, że praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa i zgodna z prawem w przypadku:
-
konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
-
szczególnych potrzeb pracodawcy.
Co więcej, pracownikowi, który dostał polecenie pracy w godzinach nadliczbowych, należy się dodatkowa rekompensata. W zależności od jego potrzeb, może on wybrać jedną z dwóch możliwości. Może zdecydować się na dodatek do wynagrodzenia (wówczas przysługuje mu jeden dodatek za pracę w nocy, a drugi za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy) lub dodatek za pracę w nocy i czas wolny za pracę w godzinach nadliczbowych w porze nocnej. Wysokość dodatków określa Kodeks pracy. W przypadku pracy w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy pracownikowi należy się 100 proc. stawki.
Zmiana czasu a praca w godzinach nocnych
Każdego roku mamy do czynienia ze zmianą czasu. Każdego roku zmiana ta budzi wiele wątpliwości w kwestii rozliczania pracy osoby wykonującej swoje obowiązki zawodowe porą nocną. Przesunięcie wskazówek zwyczajowo następuje w weekend, w godzinach nocnych. Jest to czas, w którym stosunkowo niewiele osób pracuje, co ma zminimalizować koszty i niedogodności dla pracodawców oraz pracowników, związane z wydłużeniem bądź skróceniem o godzinę wymiaru pracy. W niektórych branżach praca w weekend i praca w nocy jest jednak normą. Co w takiej sytuacji? Jak regulują tę kwestie przepisy prawa?
-
Zmiana czasu na zimowy a praca w nocy
Zmiana czasu z letniego na zimowy oznacza, że cofamy wskazówki zegarów z godziny 3:00 na 2:00. Tym samym pracownicy zatrudnieni na tej konkretnej nocnej zmianie pracują o godzinę dłużej.
Mimo że rozpoczną pracę zgodnie z harmonogramem w ostatnią sobotę października np. o godzinie 22:00 i skończą ją o godzinie 6:00 w niedzielę, to w związku z przesunięciem czasu przepracują nie 8, ale 9 godzin. Tym samym dojdzie do przekroczenia przez nich 8-godzinnej dobowej normy czasu pracy. Warto jednak pamiętać, że pracodawca ma obowiązek wypłacić wynagrodzenie za pracę wykonaną, czyli w tej sytuacji – 9 godzin, w tym 1 godzinę nadliczbową w nocy.
Pamiętaj!
W przypadku zmiany czasu i wydłużenia dobowej normy pracy przez pracownika, pracodawca ma obowiązek wypłacić wynagrodzenie za 9 godzin pracy – dodatek za pracę w nocy i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Wysokość dodatku to co najmniej 20 proc. stawki godzinowej minimalnego wynagrodzenia za pracę, a dodatek za nadgodziny w nocy wynosi 100 proc. stawki.
-
Zmiana czasu na letni a praca w nocy
Wobec tego można przyjąć, że analogicznie ma się sytuacja w przypadku zmiany czasu z zimowego na letni. A jak jest w rzeczywistości? Czy pracownik, którego czas pracy skróci się wówczas z 8 godzin do 7, otrzyma wynagrodzenie jedynie za przepracowane godziny? Absolutnie nie.
Pracodawca ma obowiązek zapłacić podwładnemu wynagrodzenie za pełny wymiar czasu pracy (np. 8 godzin). Wynika to z faktu gotowości do pełnienia obowiązków służbowych przez podwładnego, za które wypłacane jest wynagrodzenie przestojowe.
Dodatek za godziny nocne 2023 – najczęściej zadawane pytania:
-
Ile wynosi dodatek nocny w 2023 roku?
Za pracę w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 20 proc. stawki godzinowej minimalnego wynagrodzenia za pracę (od lipca to 3600 zł). W praktyce zatem za każdą przepracowaną godzinę w nocy w lipcu i we wrześniu zatrudniony otrzyma dodatek równy co najmniej 4,29 zł, w sierpniu i październiku 4,09 zł, w listopadzie 4,50 zł, a w grudniu 4,74 zł. Różnice w stawce wynikają z różnej liczby godzin pracy w poszczególnych miesiącach.
-
Komu przysługuje dodatek za pracę w nocy 2023 r.?
Dodatek za pracę w godzinach nocnych w 2023 roku, i w każdym innym roku, gdyż prawo do dodatku wynika z Kodeksu pracy, przysługuje każdemu pracownikowi wykonującemu obowiązki służbowe między godziną 21:00 a 7:00. Wystarczą co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej, by być uprawnionym do dodatkowego wynagrodzenia.
-
Czy dodatek za pracę w nocy w 2023 r. można łączyć z dodatkiem za nadgodziny?
Osoba wykonująca pracę w nocy ma prawo także do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, na takich samych zasadach, jak osoby wykonujące obowiązki służbowe w ciągu dnia. Co więcej, jeśli godziny nadliczbowe przypadają w ciągu nocy, pracownik ma prawo do dodatku za nadgodziny w wysokości 100 proc. stawki wynagrodzenia.
