Praca wakacyjna, przygotowanie do zawodu czy tak zwane prace lekkie – to właśnie w tych przypadkach możliwe jest zatrudnienie pracownika młodocianego. Nastolatek może jednak pracować jedynie według ściśle określonych zasad, których powinien przestrzegać pracodawca. Kim jest pracownik młodociany i jakie warunki pracy należy mu zagwarantować? Sprawdź, ile zarabia pracownik młodociany w 2023 roku oraz jak w przypadku nastolatka wyglądają przepisy podatkowe.
Spis treści
- Kto to jest pracownik młodociany?
- Wymiar czas pracy pracownika młodocianego – ile godzin?
- Zatrudnienie do pracy młodocianego – jakie warunki trzeba mu zapewnić?
- Ile musi wynosić przerwa w pracy?
- Ile urlopu ma pracownik młodociany?
- Czy w przypadku pracowników młodocianych dopuszczalne są nadgodziny?
- Ile zarabia pracownik młodociany?
- Czy młodocianego pracownika należy zgłosić do ZUS?
- Czy młodociany pracownik płaci podatek?
- Czy młodociany pracownik musi składać PIT do Urzędu Skarbowego?
- Pracownik młodociany – najczęściej zadawane pytania
Kto to jest pracownik młodociany?
W ramach stosunku pracy łączącego pracodawcę z pracownikiem, tego pierwszemu przysługują pewne prawa, ale i obowiązki, z których musi się wywiązać. Warto jednak wiedzieć, że te nie są takie same w przypadku wszystkich pracowników. Charakter pracy, ale i warunki, jakie należy zapewnić podwładnemu, będą znacznie różniły się w przypadku zatrudnienia młodocianego. Zatem, kim jest pracownik młodociany?
W rozumieniu Kodeksu pracy, młodocianym jest osoba, która ukończyła 15. rok życia, ale nie przekroczyła 18 lat. Zatrudnienie młodocianego nie jest jednak kwestią tak oczywistą, jak mogłoby się wydawać, bowiem nie o sam wiek tutaj chodzi.
Kodeks pracy, art. 191. [Zasady zatrudniania młodocianych oraz osób niemających 15 lat]
§ 1. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
1) ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową;
2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
Warto jednak wiedzieć, że w wyjątkowych przypadkach można zatrudnić młodocianego, który nie ukończył szkoły podstawowej.
Choć w tym miejscu kwestia dotycząca zatrudnienia młodocianych może wydawać się już bardzo klarowna, Kodeks pracy traktuje ją jednak znacznie bardziej szczegółowo. Według prawa pracy osoba, która nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej i która nie ma ukończonych 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych wyłącznie w celu przygotowania zawodowego, w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. W takiej sytuacji na zatrudnienie małoletniego musi jednak wyrazić zgodę jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku tych, którzy ukończyli ośmioletnią szkołę podstawową, ale nie mają jeszcze 15 lat. Tacy małoletni mogą być zatrudnieni na podstawie umów o pracę w formie nauki zawodu, przyuczenia do wykonywania określonej pracy i o wykonywania prac lekkich.
Pamiętaj!
Zatrudnienie pracownika młodocianego możliwe jest jedynie w celu nauki zawodu i przyuczenia do wykonywania określonej pracy lub do wykonywania prac lekkich.
Wymiar czas pracy pracownika młodocianego – ile godzin?
Kolejną kwestią związaną z pracownikiem młodocianym, jaka budzi wiele wątpliwości, jest dopuszczalny czas pracy młodocianego. Polskie prawo pracy stanowi, że zwykły pracownik może pracować 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Normy te wyglądają jednak zupełnie inaczej w przypadku pracownika młodocianego.
W świetle przepisów Kodeksu pracy, dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin. W przypadku pracowników, którzy ukończyli już 16. rok życia – dopuszczalny czas pracy wydłuża się do 8 godzin na dobę. Warto jednak pamiętać o ważnej kwestii – do czasu pracy osoby młodocianej wlicza się także czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego rozkładu zajęć szkolnych.
Pamiętaj!
Do czasu pracy pracownika młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.
Warto jednak mieć na uwadze, że powyższe przepisy dotyczą jedynie sytuacji, gdy praca młodocianego ma na celu przyuczenie zawodowe. Inne normy obowiązują w przypadkuzatrudnienia osoby młodocianej do prac lekkich, którymi może być chociażby praca nad morzem w okresie wakacyjnym, praca sezonowa przy zbiorze owoców i warzyw czy rozdawanie ulotek. Wówczas tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. A jeśli w danym dniu pracy młodociany pracownik uczestniczy w zajęciach szkolnych, po czy przed lekcjami może pracować tylko 2 godziny. Jeszcze inaczej wygląda to w przypadku ferii. W tym okresie wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu (w przypadku osób, które nie ukończyły 16. roku życia, nie może jednak przekraczać 6 godzin dziennie).
Zatrudnienie do pracy młodocianego – jakie warunki trzeba mu zapewnić?
Nawiązanie stosunku pracy z pracownikiem jest jednoznaczne z koniecznością zagwarantowania mu odpowiednich warunków pracy. Odpowiednich, czyli jakich? W przypadku pracownika młodocianego warto wiedzieć, że jednym z kluczowych dokumentów regulujących kwestię zatrudnienia będzie regulamin zakładu pracy. Ten powinien zawierać między wykaz obejmujący prace wzbronione młodocianym, rodzaj prac i stanowisk dozwolonych, ale także wykaz prac lekkich, które dozwolone są w przypadku pracowników młodocianych zatrudnionych w innym celu niż przygotowanie zawodowe.
To jednak nie koniec obowiązków leżących po stronie pracodawcy. Osoba młodociana musi mieć zapewnioną opiekę i pomoc, które są niezbędne do odpowiedniego przygotowania jej do wykonywania danej pracy.
Pracodawca ma obowiązek m.in.:
- zorganizować szkolenie zgodne z programem kształcenia,
- zapewnić środki ochrony osobistej, adekwatne do miejsca pracy,
- zapewnić narzędzia pracy oraz materiały potrzebnych do wykonywania obowiązków pracowniczych.
Co więcej, zatrudnienie pracownika młodocianego nie zwalnia pracodawcy z konieczności skierowania go na badania lekarskie.
Ile musi wynosić przerwa w pracy?
Kolejną kwestią, której powinni dopilnować przełożeni pracowników młodocianych, to zapewnienie im regularnych przerw wymaganych przepisami prawa. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca musi zagwarantować mu przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczając ją do czasu pracy.
Ile urlopu ma pracownik młodociany?
Płatny urlop wypoczynkowy jest prawem każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Dokładnie takie samo prawo należy się także pracownikowi młodocianemu. Pozostaje tylko pytanie: w jakim wymiarze przysługuje mu urlop? Pracownik młodociany, po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, ma prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. Po roku pracy wymiar urlopu zwiększa się do 26 dni roboczych. Warto jednak pamiętać, że jeśli w danym roku kalendarzowym pracownik młodociany kończy 18 lat, wówczas ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni.
Pamiętaj!
Urlop wypoczynkowy w wymiarze 12 dni przysługuje pracownikowi młodocianemu po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, natomiast po upływie roku wymiar urlopu rośnie do 26 dni.
Urlop wypoczynkowy to jednak nie jedyny przywilej pracownika młodocianego. Pracodawca ma obowiązek udzielić młodocianemu uczęszczającemu do szkoły urlopu bezpłatnego w okresie ferii szkolnych w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Jeżeli sytuacja taka wystąpi jeszcze przed przepracowaniem 6 miesięcy, wówczas na wniosek pracownika urlop taki jest przyznawany mu awansem. Co jednak ważne, okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego uzależnione są uprawnienia pracownicze.
Zobacz także, że w niektórych przypadkach pracownikowi przysługuje urlop uzupełniający.
Czy w przypadku pracowników młodocianych dopuszczalne są nadgodziny?
Praca w godzinach nadliczbowych czy nawet praca w nocy to zjawiska, z którymi często możemy spotkać się w naszej dorosłej karierze zawodowej. A jak wygląda to w przypadku pracowników młodocianych? Czy szef może im wydać polecenie pracy w godzinach nadliczbowych?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca nie może zatrudnić młodocianego ani w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. W tym przypadku praca nocna oznacza wykonywanie obowiązków pomiędzy godzinami 22:00 a 6:00.
Pamiętaj!
Pracownik młodociany nie może pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Czytaj także: Dodatek za godziny nocne 2023 – o ile wzrosła stawka za godzinę pracy?
Ile zarabia pracownik młodociany?
Pracownik młodociany, dokładnie tak samo, jak każda inna osoba pozostająca w stosunku pracy, ma prawo do wynagrodzenia. Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje minimalne wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, o którym informacje publikuje Główny Urząd Statystyczny. Zatem jak prezentuje się minimalne wynagrodzenie dla młodocianego w 2023 roku?
Stawki minimalnego wynagrodzenia młodocianego:
-
W pierwszym roku nauki zawodu młodocianemu przysługuje minimum 5 proc. średniej krajowej,
-
W drugim roku nauki zawodu młodocianemu przysługuje minimum 6 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
-
W trzecim roku nauki zawodu młodocianemu przysługuje nie mniej niż 7 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Dla przykładu – od 1 czerwca 2023 roku do 31 sierpnia 2023 roku, w przypadku młodocianego w pierwszym roku jego nauki, kwota miesięcznego wynagrodzenia nie może wynosić mniej niż 356,21 zł. Dla pracowników ze stażem pracy wynoszącym 3 lata, wynagrodzenie musi wynosić minimum 498,70 zł.
Sprawdź także, jak znaleźć pracę sezonową.
Czy młodocianego pracownika należy zgłosić do ZUS?
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego podlega ubezpieczeniom w ZUS na ogólnych zasadach przewidzianych dla wszystkich pracowników. W praktyce oznacza to, że pracownik młodociany podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Warto pamiętać, że pracodawca na zgłoszenie pracownika do ZUS-u ma 7 dni od momentu rozpoczęcia przez niego pracy.
Czy młodociany pracownik płaci podatek?
Osoby, które nie ukończyły 26. roku życia, mają możliwość skorzystania z tzw. zerowego podatku PIT. Jest to preferencja w podatku dochodowym nazywana ulgą dla młodych. Obejmuje ona przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy i pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz umów zlecenie. Od 1 stycznia 2021 roku roczny limit skorzystania z ulgi dla młodych wynosi 85 528 zł.
Czy młodociany pracownik musi składać PIT do Urzędu Skarbowego?
W świetle prawa do złożenia deklaracji PIT zobowiązane są wszystkie osoby, które w danym roku podatkowym uzyskały jakikolwiek przychód opodatkowany na gruncie ustawy o PIT. Bez znaczenia pozostaje tutaj kwota przychodu oraz koszty jego uzyskania. Dokładnie te same zasady dotyczą pracownika młodocianego.
Czytaj także: Rekrutacja vs. pokolenie Z: czy to się może (nie) udać?
Pracownik młodociany – najczęściej zadawane pytania
-
Kim jest pracownik młodociany?
Pracownik młodociany to osoba między 15. a 18. rokiem życia, która podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, a także innej formy umowy przewidującej świadczenie pracy na rzecz pracodawcy.
-
Ile może pracować pracownik młodociany?
Pracownik młodociany podlega ograniczeniom co do maksymalnego czasu pracy. W świetle przepisów, czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę, natomiast w przypadku pracowników, którzy ukończyli 16. rok życia – dopuszczalny czas pracy wydłuża się do 8 godzin na dobę.
-
Ile pracownik młodociany ma przerwy w pracy?
Pracowników młodocianych obowiązuje zupełnie inny wymiar przerw niż starszych pracowników. W przypadku wykonywania pracy przez młodocianego powyżej 4,5 godziny w ciągu doby, pracodawca ma obowiązek udzielenia mu przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut. Przerwa ta zaliczana jest do czasu pracy. Przerwa dobowa nie może być natomiast krótsza niż 14 godzin.
